Eylemden ad yapan böyle bir ekin olmadığına yönelik savlar işittikten sonra açma gereği duyduğum konudur.

Ekin varlığını inceleyebileceğimiz kimi sözcükler şöyledir.

çömçe [1073 yılları] < çöm-
düşünce [1876 yılları] < düşün-
eğlence [1680 yılları] < eğlen-
ılıca [1555 yılları] < yılı- , ılı- [?]
çekince [1935 yılları] < çekin-
güvence [1935 yılları] < güven, güven- [?]
sakınca [1935 yılları] < sakın-
söylence [1979 yılları] < söylen-
-------
DLT dizininden
çömçe: kepçe, çömçe

Tatar Türkçesi sözlüğünden;
dokunca: zararlı şey < dokun- [?]
çemçe: kaşık (чүмеч)
çömçe: tahta kaşık, büyük tahta kaşık (агач чүмеч; зур агач кашык)

Türkmen Türkçesi sözlüğünden;
çemçe:


Bulduklarım şimdilik bunlar.

_________________
Çok dil bilgisi olan bir kişi değilim. Hakkınızı helâl edin.
Kelime-i tevhidi gönülden deyip tövbeler edelim.
Allah rızası için Kuran-ı Kerim yolunda salih kul olalım.
Allahu teâlâ yardımcımız olsun.
Ortak Türkçe Konatı: Discord sunucusu

Böyle sorgulamalar güzel oluyor. Daha çok bilgiyi yazışmalığa aktarma ve birbirimizden yéñi sorular ortaya çıkarma olanağımızı artırıyor

Öñcelikle, çömçe sözcüğünüñ öz biçiminiñ çömüç olduğunu başka bir başlıkta söylemiştim.

ılıca sözcüğü Eski Anadolu Türkçesi ılı/ili adından geliyor, o da Eski Türkçe ılıg/yılıg (ılık) biçiminden geliyor. Ad yapan -g ekiniñ kimi durumda yittiğini (sarıg>sarı veya ölüg>ölü gibi) kimi durumda da sertleştiğini (bétig>bétik veya yakşıglıg>yakışıklı gibi) biliyoruz. Burada ılıg>ılık biçimine gelirken ılıgça ise ılıca olmuş

Kalan örnekleriñ tümü eski örnek değil, kimileri Dil Devriminde öñceki birkaç örneğe öykünerek türetilmiş. Bu kalan tüm öteki örneklerde -nca parçası var. Bu parçanıñ özünde eyleme gelen Eski Türkçe -nçU olduğu añlaşılıyor, dönüşlülük eki -n- ile +çA eki birleşimi değil, başka bağımsız bir ek. Bu ekiñ daha ileri kökeni bilinmiyor (bkz. Erdal, 1991), ancak özellikle dönüşlülük eki var olan eylemlere geldiği görülüyor.

Soñundaki dar ünlünüñ géñişlemesini de sorgulayabilirsiñiz elbette: bu Oğuzcada sık görülen bir durum, örneğin çıkma durum eki -dAn özünde Eski Türkçede -dIn biçiminden gelir. Bunuñ sesbilgisel nédeni olarak /n/ sesiniñ géñişletici étkisi öñe sürülür.

Kısacası eylemlere gelen bir -çA eki Türkçede hâlen yok.

_________________
Dipçe
- Kullandığım kısaltmalar, kaynaklar ma sözcükler dizini
- Ağ Güncem
- Kur'an-ı Kerim (Okugu) çeviri çalışması

TÜRKİYE TÜRKÇESİ AĞIZLARINDA SÖZ YAPIMI
DOKTORA TEZİ
-CA
İşlek değildir. Çoğunlukla dönüşlü fiillerin üzerine gelerek bir hareketin sonucu olan soyut adlar türetir (Ergin, 1990: 188, Banguoğlu, 2004: 225, Hatipoğlu, 1974: 52, Korkmaz, 2003: 76). TTA’da ek çeşitli somut adlar da türetmiştir.

aldanca: avutacak, kandıracak, gönül alacak söz, şey (DS 209).
batınca: suyun kaybolduğu yer (DS 571).
dayança: destek (DS 1383).
depçe: bel denilen tarım aracı (DS 1426).
dinlence: rahat (DS 1508).
dirence: kol demiri, destek (DS 1513).
dutca: çamur (DS 1612).
egmençe: ağaç dallarını eğmek için kullanılan ucu eğri sırık (MİA 399).
gizlence: bayramlarda ve belli günlerde giyilen güzel elbise (DS 2087).
göğerce: ot, bitki, yeşillik (NF 125).
inanca: sözüne inanılır, güvenilir [DS: inanç aa., DS: inance “doğru” 2537; TTT inanca
“emniyetli, emin, mutemet” (YTS: 115)] (DS 2537).
kaçınca: koşturma (DTAS 148).
kapanca: kapaklı sepet; özellikle tütün fidelerini soğuktan korumak amacıyla kamış ve
ottan yapılmış örtü [DS: kabanca “çatıya çıkan merdivenlerin üstünü kaplayan
kapak” 2581] (DS 2630).
kısca: bulanık, kapalı (hava) (DS 4556)?
kötürce: torununun torunu (DS 4570)?
öğrence: öğrenmek üzere olan, öğrenmeye çalışan (DS 3317).
öğrence: yeni öğrenilen iş; ilk yapılan iş, deneme, temrin [DRTA: ǖrence “öğrenim” 389]
(DS 3317).
305
sağlanca: güvence (DS 4661).
sorunca: sorgu [TTT “sual, sorgu”, sorunıl- “sorulmak” (YTS: 190); KBS: sor-un+ca
801] (DS 3666).
söylence: laf, söz, dedikodu [MİAS: “sipariş” 256] (DS 3684).
süyence: önlem [OT süyen- “bir şeye dayanmak” (KTS: 247)] (DS 3728).
tutça: çok değerli (nesne için) (DS 3999).
tütçe: bal alınırken tüttürülen tütsü (MAS 368).
umunca: umulan, beklenen, olması istenen şey [krş. DS: umunç aa.] (DS 4038).
yapınca: çoban yağmurluğu, yamçı [DS: yapıncı aa., EAFS: “pelerin” 116; KBS: 1065]
(DS 4177).
 Bu ek bazı kelimelerde +lIk eki ile birleşerek yeni anlamda bazı kelimeler
türetmiştir.
bellencelik: öğrenmek için yapılan iş, alıştırma, temrin [DS: bellemcelik aa.] (DS 622).
öğrencelik: ilk yapılan iş, deneme, temrin; öğretme ücreti [DS: öğrence/ öğrencek “ilk
yapılan iş, deneme, temrin”] (DS 3317).
kaypancalık: kaygan [DS: kaypançalık “sulu, cıvık çamurlu yer” 2708] (DS 4540).
keskencelik: hız; dikkat [krş. DS: kesken- “el ile ya da bir şeyle vuracak gibi yapmak,
davranmak” 2765] (DS 4548).

_________________
Çok dil bilgisi olan bir kişi değilim. Hakkınızı helâl edin.
Kelime-i tevhidi gönülden deyip tövbeler edelim.
Allah rızası için Kuran-ı Kerim yolunda salih kul olalım.
Allahu teâlâ yardımcımız olsun.
Ortak Türkçe Konatı: Discord sunucusu