kanser

[Toygun]

kanser    Fr. cancer
a. tıp Bir organ veya dokudaki hücrelerin kontrolsüz olarak bölünüp çoğalmasıyla beliren kötü urların yol açtığı hastalık, amansız hastalık, incitmebeni, dokunmabana: “Doktorlar, kendisinde ilerlemiş bir kanser bulmuşlardır.” -F. R. Atay.
Güncel Türkçe Sözlük

Kan kanseri yerine kan incitmebenisi, kan dokunmabanası denilebilir mi?

[Le Qabaq]

Yel 4. (tıp) Kanser. (Necipoviç, YUTS, TDK)

[Temirbek]

Kanser "yengeç" demektir. İkincil añlamı "ur"dur. Dolayısıyla Türkçesi zaten olan bir sözcük. Belki *urlanma denebilir. "Arkadaşımıñ dedesi akciğer urlanmasından ötürü yaşamını yitirmişti." Gibi...

[Bengitaşlarındili]

Şişik ve öbek sözleri de diğer Türk dillerinde ur anlamında kullanılıyormuş

[Çağrı Yalgın]

Kanser "yengeç" demektir. İkincil añlamı "ur"dur.

Bildiğim kadarıyla ur sözcüğü, Latince tumor kelimesinin karşılığıdır. Ur, bir dokunun denetimden kurtularak fazla büyümesine verilen isimdir.

Bazı urlar, çıktıkları dokuyla sınırlı kalırlar ve etkileri çevrelerindeki dokulara baskı yapmaktan öteye geçmez. Bu baskıya kitle etkisi denir ve yerine göre zararlı hatta ölümcül de olabilir. Yine de bu urlara iyicil, iyi huylu, selim veya benign urlar denir.

Bazı urlar ise akkan ve kan dolaşımı ile başka dokulara da yayılırlar ve o organları bozarlar. Bunlara kötücül, kötü huylu, habis ya da malign ur denir. Kanser işte bu urların vücut çapında sebep oldukları hastalığın adıdır.

[TürkçeSözlük78]

Türkçesever birisi olarak incitmebeni ve dokunmabana sözcüklerini gördüğümde istemsizce güldüm. Böyle gülünç ve saçma sözcükler bir sağlıkbilim (tıp) terimi olarak kullanılamaz. Kesinlikle daha iyi bir şey türetmeliyiz. Toplum içinde dokunmabana sayrılığı desek bilim yoksunu, özleştirmecilik karşıtı insanların eline "çok oturgaçlı götürgeç" gibi saçma sapan bir sözcük vermiş oluruz yine.

Benim uzun ancak esemeli (mantıklı) önerim:

Denetimsiz Göze Bölünmesi - DGB

Kanser

Çoğu betikte "kontrôlsüz hücre bölünmesi" olarak geçer zâten. Bunu Türkçeleştirerek doğrudan dilimize sokabiliriz bence. DGB diye bir kısaltma ile de "kanser" sözcüğünün kısa oluşunu Türkçe karşılama yaparken de yenmiş oluruz.

Sağlıcakla

[bensay]

oldukça yerinde görüşler, bir olasılık kısaltmadan kurtarabilmek için "ur" üzerinden denemeler de yapılabilir, "kötü ur" diye bir öneri vardı, bu da iki sözcük, "urlak, ursak, urlam..." gibi tek sözcükler üzerinde de düşünülebilir.

[Gökkurt]

denetim daha çok check karşılığı değil mi?

[Gökkurt]

kontrol, biraz daha gerçek-öylü (real-time) bir kavram.
Denetim ise, maliye denetimi gibi örneğin, geçikmeli bir kavram.

[TürkçeSözlük78]

Denet veya denetim, kontrôl sözcüğünün doğrudan karşılığıdır. Öyle bir anlamsal ayrıntının bulunduğunu sanmıyorum. Özdenetim, denetlemek gibi sözcüklerde de bu ayrımın olmayışı göze çarpıyor bence.