Türkçe Dili ve Matematik

This post was deleted by datadeveb on 22 Ağu 2018, 02:58.
Gérekçe: Düzeltme

[datadeveb]

? işareti yerine işleçleri yerleştirip bakacağız. Verdiğim örneklerde eksi yüklü anlamı olan durumlarda çarpma etkileri görünüyor.

"eve gitmiyorum"
"eve" = artı yüklü anlam
"gitmiyorum" = eksi yüklü anlam
toplam anlamı düşündüğümüzde eksi yüklü anlam çıkıyor.

"evden gitmiyorum"
"evden" = eksi yüklü anlam (-den eki eksi yük etkisi yapıyor diye sayıyorum.)
"gitmiyorum" = eksi yüklü anlam
toplam anlam artı yüklü mü yoksa eksi yüklü mü? Burada karar veremedim. Artı yüklü oluyor gibi geliyor.

Bu durumlara göre "ÇARPMA ETKİSİ" var diyebiliriz. Şimdi bunun sağlamalarını yapmalıyız. Artı eksi yükleri doğru tanımlayabilirsek işleci seçmemizde kolaylaşır. "TOPLAMA ETKİSİ" dayanaksızlaşıyor.

[datadeveb]

Sanıyorum ki "ÇARPMA ETKİSİ" bu örnek için doğru seçim. Öncelikle yükleri belirteyim her sözcük için.

"eve" = + yüklü
"evden" = - yüklü
"gidiyorum" = + yüklü
"gitmiyorum" = - yüklü

"eve gidiyorum" = + yüklü durumu olmalı. Çünkü yönelme yönü ve eylem olumlu anlamlı.

"evden gidiyorum" = - yüklü durumu olmalı. Çünkü başlama yönü olumsuz ve eylem olumlu anlamlı. Önceki durum bozulup yeni durum başlıyor. Durum değişmesi var. Bu da değer yükünü değiştirmeli.

"evden gitmiyorum" = + yüklü durumu olmalı. Çünkü başlama yönü olumsuz ve eylem olsumsuz anlamlı. Bu iki olumsuz iki olumlunun tam ters yüklüsü durumunda. Sözün görünüşü olumsuz görünse de önceki durumu koruyor. "eve gidiyorum" gibi durumu koruyor.

"eve gitmiyorum" = - yüklü durumu olmalı. Çünkü yönelme yönü olumlu ve eylem olumsuz anlamlı. Başka yöne de gidebilir, durumunu da koruyabilir. Burada eylem olumsuz yükü baskın gelip sözü - yüklü yapıyor.

Böylelikle "çarpma etkisi doğru" düşüncesi öne geçiyor. Kesinliği anlambilimcilerle belirlememiz gerekiyor dediğin gibi.

"+eve" * "+gidiyorum" = "+anlam"
"-evden" * "+gidiyorum" = "-anlam"
"+eve" * "-gitmiyorum" = "-anlam"
"-evden" * "-gitmiyorum" = "+anlam"

[datadeveb]

"eve, evden" sözcüklerindeki yönelme eklerinin + veya - yük olmadığını ele alalım. Yani yüksüz tanımlayalım. Yükünü eylemden alsın. Sonuç aşağıdaki gibi olacaktır.

"eve" * "+gidiyorum" = "+anlam"
"evden" * "+gidiyorum" = "+anlam"
"eve" * "-gitmiyorum" = "-anlam"
"evden" * "-gitmiyorum" = "-anlam"

Peki burada neden toplam etkisini kullanamayız? Çünkü toplam etkisinde kullanırsak değer yükü bakımından eylemin az gelmesi durumunda "+anlam" olur. Bunu oluşturabilecek bir örneğim elimde yok şu an. Bu nedenle bu kullandığımız tümce örneği toplam etkisinin dışında kalmak durumunda oluyor. Çarpım etkisinde de tutarlı bir etkiyle anlam oluştuğu gözlemleniyor. Tümcede sözcüklerin yerlerini değiştirelim ve tümce anlamının değişip değişmediğine bakalım.

"+gidiyorum" * "eve" = "+anlam"
"+gidiyorum" * "evden" = "+anlam"
"-gitmiyorum" * "eve" = "-anlam"
"-gitmiyorum" * "eve" = "-anlam"

Görüldüğü üzere usumuzda bir anlam değişmesi olmadığı gibi öncelemede ve vurguda değişiklikten başka bir değişiklik sezmedik. Bu tıpkı aynı rengin ayrı tonu gibi. Öyle değil mi?

Şimdi yukarıdaki bir tümceyi biraz daha geliştirelim bakalım ne gözlemleyeceğiz?

"İkinci eve gidiyorum"

Sözcüklerin yerini değiştirerek tümünü birlikte görelim.

"ikinci eve gidiyorum" = anlam aynı
"ikinci gidiyorum eve" = anlam ayrı
"eve ikinci gidiyorum" = anlam ayrı
"eve gidiyorum ikinci" = anlam ayrı
"gidiyorum eve ikinci" = anlam ayrı
"gidiyorum ikinci eve" = anlam aynı

Bu durumda yer değiştirme etkisinde anlamı değişmeyen iki tümceyi birlikte yazalım.

"ikinci eve gidiyorum"
"gidiyorum ikinci eve"

Bu tümcelere başlamadan önce çarpan etkisi olduğunu söylemiştik. Bu duruma uyacak şekilde yazalım.

"ikinci eve" * "gidiyorum"
"gidiyorum" * "ikinci eve"

Şimdi "ikinci eve" bölümünün yukarıdaki tümceleden de anlaşıldığı üzere kendi aralarında yer değiştirdiğinde anlam değişikliği oluştuğu görülüyor. Bu durumda yer değiştirme yapıldığında sonucun değiştiği en bastın etki "bölme etkisi" olacak. Çünkü toplama ve çıkarma etkisinde yer değiştirme yapılabilen durumlar olabiliyor. Bölme etkisinde ise değiştirme yapıldığında sonuç değişiyor. Bunların etkisi altında gösterim şöyle olacak

"ikinci" / "eve" * "gidiyorum"
"gidiyorum" * "ikinci" / "eve"

Matematikte çarpma ve bölme işleçlerinde sayılan bir kural var. Hangi işleç önce gelirse o işleç önce yapılır. Bu nedenle burada çarpan etkisi ikinci tümcede diğer sözcükle birleşiyor. Ancak ikinci tümcede "gidiyorum" sözcüğü "ikinci eve" sözcüklerini aynı anda etkiliyor. Bu durumda gösterim şöyle olacaktır.

("ikinci" / "eve") * "gidiyorum"
"gidiyorum" * ("ikinci" / "eve")

Böylelikle bir tümcenin daha matematiksel etkilerle örtüştüğünü gözlemledik.

[datadeveb]

Ek deney.

("ikinci" / "eve") * "gidiyorum"
"gidiyorum" * ("ikinci" / "eve")

Çarpma işleminin bölme işlemi üzerine dağılma özelliği olmadığı için bu yazım olduğu gibi kalır.

5 * 6 / 3 = 10
5 * (6 / 3) = 10 |||| (6/3)*5 = 10 (türkçede böyle yer değiştirdiğimizde ortaya çıkan anlam değişmiyor)
(5 * 6) / 3 = 10 |||| 3/(5*6) = 0.1 (burada yer değiştirme yapınca sonuç değişiyor ama tümcemizde yer değiştirme sorunu yaşanmıyor)
(5 * 6) / (5 * 3) = 2
5 * 6 / 5 * 3 = ((5 * 6) / 5) * 3 = 18

Bunları göz önüne aldığınızda sorunsuz bir şekilde böyle tanımlayabiliyoruz.

[TürkçeSözlük78]

Arkadaşlarımla bu alıt İngilizce meme karşılığı üzerine konuşuyorduk. Canım sıkkın olduğundan şöyle bir şey yaptım ve çok ilginç bir şey gördüm:


çalışma = başarma
çalışmama = başarmama
------------------------------- +

çalışma + çalışmama = başarma + başarmama
çalışma . (1 + ma) = başarma . (1 + ma)
çalışma = başarma

Bunların çok saçma şeyler olduğunu biliyorum. Benim demek istediğim şey, Türkçe'nin sondan eklemeli bir dil oluşu açıkça Türkçeye matematiksellik kazandırıyor. Bu olayı yaşadıktan sonra usuma bu başlık geldi. Sizlerle bu gülünç durumu paylaşmak istedim.

[Oktay D.]

Dipçe.
Şaka bir yana: orada olumsuzluğu -1 olarak düşünürsek 1+(-1)=0 olduğundan o işlemde her iki yanı 0 ile bölmekten kaynaklı bir sorun var, 0'la sadeleştirme yapamazsıñız.

[datadeveb]

Türkçede olumlu anlamların neden baskın olduğunun kanıtı olmuş gibi bi söz söyleyesim geldi.

[TürkçeSözlük78]

Dipçe.
Şaka bir yana: orada olumsuzluğu -1 olarak düşünürsek 1+(-1)=0 olduğundan o işlemde her iki yanı 0 ile bölmekten kaynaklı bir sorun var, 0'la sadeleştirme yapamazsıñız.

Olumsuzluğu -1 olarak düşünsek bile sonuç 0=0 çıkıyor. Yine bir tutarlılığı var!