ambidekster/ambidexterious ile "sağak mı, sağlak mı" sorunu

[Tözkoparan]

Bir şeyler daha söyleyecektim unutmuşum.

her iki elini de kullanabilene ikiyek denmesi bana göre pek uygun değil. Sol ve sağ yön bildiren iki sözcüktür. İki ise bir sayıdır. Yani farklı bir kavram ifade etmektedir.

Öyle diyorsunuz ama bu farklı kavramların hangi bağlamda ilişkisi olduğunu görüyoruz. El bağlamını ilgilendiren bir konu olduğundan dolayı o kadar da farklı kavram değiller.


Ayrıca, "ikiyek" sözcüğünün sesi biraz çirkin, bunun da farkındaydım. Şu iki sözcüğü de usavurmanıza sunuyorum.

ikilek (iki elini birden kullanabilen, "ikileyen")
ikirek (bunun esemesi tam oturmadı çünkü eki ekledikten sonra haklı çıkarmaya çalışıyorum ama, "-rek"in "daha, en" gibi anlamlar verdiğini hatırlıyorum, öyleyse iki elini birden güçlendirmiş, ikisi de en iyi)

[BARIÞ]

Bir şeyler daha söyleyecektim unutmuşum.

Öyle diyorsunuz ama bu farklı kavramların hangi bağlamda ilişkisi olduğunu görüyoruz. El bağlamını ilgilendiren bir konu olduğundan dolayı o kadar da farklı kavram değiller.


Ayrıca, "ikiyek" sözcüğünün sesi biraz çirkin, bunun da farkındaydım. Şu iki sözcüğü de usavurmanıza sunuyorum.

ikilek (iki elini birden kullanabilen, "ikileyen")
ikirek (bunun esemesi tam oturmadı çünkü eki ekledikten sonra haklı çıkarmaya çalışıyorum ama, "-rek"in "daha, en" gibi anlamlar verdiğini hatırlıyorum, öyleyse iki elini birden güçlendirmiş, ikisi de en iyi)

Tözkoparan arkadaşım, ikiyek sözcüğünün kök, ek ilişkisini nasıl gösterebiliriz. Sözcüğe çirkin demeden bir bu konuyu düşünelim, us yoralım.

Benim ilk iki + yek "ikisi bir" gibi bir çıkarım yaptım. Birleşik sözcük gibi geldi bana, acaba ek olabilir mi? Yek Türkçe değil sanırım. 

[Tözkoparan]

Konu başındaki iletiyi okuyunuz.

[BARIÞ]

Tözkoparan arkadaşım, ikiyek sözcüğünün kök, ek ilişkisini nasıl gösterebiliriz. Sözcüğe çirkin demeden bir bu konuyu düşünelim, us yoralım.

Benim ilk iki + yek "ikisi bir" gibi bir çıkarım yaptım. Birleşik sözcük gibi geldi bana, acaba ek olabilir mi? Yek Türkçe değil sanırım. 

Arkadaşım okudum, ama google da bulduğun soyadları gerçekte iki+ek ten türemiş ikiyek mi?

[Tözkoparan]

Hem bilmiyorum hem de öğrenme yolum yok. Belki de dediğiniz gibidir, bilemiyorum. İlginç geldi sadece.

[ingichka]

İkiyek gerçekten Türkçe iki ile Farsça bir anlamındaki yekin birleşmiş şekli olabilir. Dört cihar gibi.

[Tözkoparan]

Öztürkçe olmaz ama çiftlek olsa da olurmuş belki. Olmazsa ikilek. Ayrıca "solak veya sağak olma durumu"na da bir başlık olarak el uzluğu diyebiliriz. Yani "solak"ı tanımlarken "sol eli uz kişi" diyebiliriz.

[Çapulcu]

"El yeğlemez", "el ayırmaz" gibi bir kullanım olabilir mi?  Şu örnekteki gibi
  Yazıyı sağla yazıyorum ancak top oynarken ayak ayırmazım.

[Tözkoparan]

"El yeğlemez", "el ayırmaz" gibi bir kullanım olabilir mi?  Şu örnekteki gibi
  Yazıyı sağla yazıyorum ancak top oynarken ayak ayırmazım.

"El yeğlemez" ilginç geldi, hayalgücümü okşadı. "Bir eli öbüründen iyi olmayan" anlamında "yeğelsiz" desek dermişiz.

[cingelek]

Nasıl bir birleşik sözcükle karşılayalım örneğin?

Ambidexter kelimesinin özü "her iki" + "sağak" sözcüklerinden oluşuyor. Türkçenin imkanları dahilinde bunu bir birleşik isimle (misal için İkisağak, sol-sağak vb.) karşılamak mümkün olabilir.

İkey "her iki(si)" + sağak "sağ elini kullanan".

İkeyelli (İngilizce both-handed gibi).

[Gökkurt]

öñeri ikielibir

ambidextrous

[Oktay D.]

''Sağlak'' kelimesi olamaz. Çünki Türkçede ''-lak'' diye bir ek yok...

Var. +lAk eki, addan eylem yapan +lA- ile eylemden ad yapan -k ekleriniñ birleşimidir [M.Erdal, 1991][F.Bozkurt, 2005].

parlak, torlak, añlak, aylak, ...

[Oktay D.]

Ekleri ve añlamları karıştırmışsıñız.

sulak ile kışlak sözcükleri +lA-k ekiyle değil, +lAg ekiyle oluşup /s, k, ş/ sesleriniñ étkisiyle g>k dönüşümü yaşamış sözcüklerdir. O yüzden añlamları farklıdır. Aynı +lAg ekinden yaylag > yayla, kışlag > kışla, tuzlag > tuzla, vb türemiştir.

Oysa buradaki +lAk eki ise baştan -k ile yapılmıştır ve yér adı añlamını değil, o éylemiñ soñucu añlamını vérir: ıslak (ıslanmış olan şey), patlak (patlamış olan şey), çatlak (çatlamış olan şey), parlak (parlamış olan şey), añlak (añlamış olan şey), vb.

Bu yüzden sağlak sözcüğünüñ añlam örüntüsü, "sağ [yönlü] olmuş/yapılmış şey" démektir. Yér añlamı olmaz.

solak sözcüğü de tek biçim déğildir. Eski Türkçede solamuk, solagay, solak gibi biçimleri bulunur, ayrıca Eski Türkçede dalak añlamında solak diye bir sözcük de bulunur.