ihtiyaç

[datadeveb]

öñeri gerey

ihtiyaç

TDK Güncel Sözlükte

ihtiyaç -cı
isim (ihtiya:cı) Arapça iḥtiyāc
1. isim Gereksinim
"Ama unutmayalım ki tecessüslerimize yön veren ihtiyaçlarımızdır." - C. Meriç
2. Güçlü istek
"Şefkatten ölecek derecede hisli, içli bir hâlde bağrıma basmak ihtiyacında idim." - R. H. Karay
3. Yoksulluk, yokluk
"İhtiyaç adamcağızın belini büktü."

DLT'de kerey olarak görünen sözcüğün anlamı: saç tıraş eden ustura, yüligü
DLT'de kerek olarak görünen sözcüğün anlamı: gerek, olmalı, yaraşır, lazım, ihtiyaç, gerekli


Kişisel bakışım:
gerey, yatay, dikey, çeley, düzey, alay, aray gibi türetimlerin çoğalması ve birbiri arasında ekten gelen ortak uyumun tutulması. Gerey sözcüğünü de bu öbeğe katık edebiliriz diye düşünüyorum.

Bunlar olmazsa söyleniş kolaylığı oluyor diye

öñeri gerekeç

ihtiyaç

[cingelek]

Kökü nedir, eki nedir?

[datadeveb]

kökü kerge- olarak görünüyor. Anlamı eksilmek, eksik olmak.

DLT'de bakarsak keregü, keregülenmek gibi gereksinim duyulan şeyler amacıyla kullanılmış. çadır, çadıra girmek, sığınmak, üşümeyi gidermek işte ne anlayabiliyorsanız artık.

Gereç, gerek, gereksinim gibi sözcükler var. İrdeleyebiliriz yeterli gelmiyorsa.


Gereğini gider, gereğini yap, gerey duy, gereye bak, gereyi tamamla gibi kullanımlar doğacaktır.

[cingelek]

Gereç zaten uydurma bir kelime gibi görünüyor (Almanca gerät kelimesine benzileterek uydurulmuş olabilir).

ARAÇ
i. (yanlış tür. < ara+ç) [Türkçe’de isimden isim yapan +ç eki yoktur]

GEREÇ
i. (gerek’ten) [Araç’a benzetilerek yapılmış olmalıdır]
(Kubbealtı Lugati)

[datadeveb]

ETü kerge- ye -y eki getiriyoruz TTü de gerey oluyor. Türetimde sıkıntı yok. Araç, gereç yanlış türetim mi bilmem ama gerey DLT'de var. 1000 yılı aşık sözcük. Eşik süre olarak 1000 yıl yeterli değil midir?

[cingelek]

keregü
çadır; kışlık ev
Divanü Lügati't-Türk

Gereksinim duyulan şey anlamı nerede?

[datadeveb]

keregülenmek = çadırlanmak, çadır edinmek, çadıra girmek
buradan doğan yan anlam sığınmak, sığınma gereksinimi gidermek

kerek sözcüğünün açıklamasını da eklemiştim yukarıda.

[cingelek]

keregülenmek = çadır edinmek, çadıra girmek
buradan doğan yan anlam sığınmak, sığınma gereksinimi gidermek

O açıdan bakarsanız insan çadırsız da kalabilir ama susuz dayanma süresi kısadır. Su=gereksinim. Böyle bir yöntemle kelime türetilemez.

Kökü fiil olarak alıyorsanız (biregü kelimesinde bir kök + egü isimden isim yapan ek) getirdiğiniz ek fiilden isim yapma eki değil.
Kökü isim olarak alıyorsanız o zaman da keregü ile gerek aynı kökenden değil demektir:
GEREK
sıf. ve i. (Eski Türk. kergek – kerek < kerge-mek “yaraşmak”)
(Kubbealtı Lugati)

KERAK 'darkor', ' talab-ehtayoj bor'. Bu soʻz qadimgi turkiy tildagi 'munosib boʻl-', 'mos boʻl-' maʼnosini anglatgan kirä— feʼlidan —k qoʻshimchasi bilan yasalgan (ПДП, 394), keyinchalik i unli ye unlisiga almashgan (Devon, I, 371; DS, 300; ЭСТЯ, III, 26): kirä- + k = kiräk > keräk.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild)

Her iki görüşe göre de gerek kelimesinin kökü fiildir.

[datadeveb]

<< ETü kergek eksik, noksan, gereken < ETü kerge- eksilmek, eksik olmak +Uk < ETü kez oyuk +(g)A-

gere- eylemine -Ay eki getirirsek gerey türer. Eksiklik eni, boyu, gereksinim duyulan anlamı yüklenir. Diğer sözcükler anlamı destekleyiciler.

[cingelek]

<< ETü kergek eksik, noksan, gereken < ETü kerge- eksilmek, eksik olmak +Uk < ETü kez oyuk +(g)A-

gere- eylemine -Ay eki getirirsek gerey türer. Eksiklik eni, boyu, gereksinim duyulan anlamı yüklenir. Diğer sözcükler anlamı destekleyiciler.

Şimdi bu söylediğiniz keregü'den geliyor diyemezsiniz o zaman 1000 yıllık eşik süre hani?

[datadeveb]

<< ETü kergek eksik, noksan, gereken < ETü kerge- eksilmek, eksik olmak +Uk < ETü kez oyuk +(g)A-

gere- eylemine -Ay eki getirirsek gerey türer. Eksiklik eni, boyu, gereksinim duyulan anlamı yüklenir. Diğer sözcükler anlamı destekleyiciler.

Şimdi bu söylediğiniz keregü'den geliyor diyemezsiniz o zaman 1000 yıllık eşik süre hani?

İlk içeriğe bakmadınız mı?

DLT'de kerek olarak görünen sözcüğün anlamı: gerek, olmalı, yaraşır, lazım, ihtiyaç, gerekli

[cingelek]

<< ETü kergek eksik, noksan, gereken < ETü kerge- eksilmek, eksik olmak +Uk < ETü kez oyuk +(g)A-

gere- eylemine -Ay eki getirirsek gerey türer. Eksiklik eni, boyu, gereksinim duyulan anlamı yüklenir. Diğer sözcükler anlamı destekleyiciler.

Şimdi bu söylediğiniz keregü'den geliyor diyemezsiniz o zaman 1000 yıllık eşik süre hani?

İlk içeriğe bakmadınız mı?

DLT'de kerek olarak görünen sözcüğün anlamı: gerek, olmalı, yaraşır, lazım, ihtiyaç, gerekli

Gerek sözü eskidir bunu zaten biliyorum. Siz keregü>gerey olur gibi bir yaklaşımla kelimenin 1000 yılı aşkın süredir mevcut olduğunu iddia etmiştiniz. Böyle bir şey yapı bakımından ve anlam bakımından mümkün görünmüyor.

[datadeveb]

Gerek sözü eskidir bunu zaten biliyorum. Siz keregü>gerey olur gibi bir yaklaşımla kelimenin 1000 yılı aşkın süredir mevcut olduğunu iddia etmiştiniz. Böyle bir şey yapı bakımından ve anlam bakımından mümkün görünmüyor.

Kökü sordunuz kerge- yazdım. Başlangıçta değindiklerime ek olarak keregü sözcüklerini de değintiledim. Siz sanırım bir yerde başka başka anlamalara kapılmışsınız. Kerge- (Etü) ye göre sıkıntı yok.

Şimdi gerey sözcüğüne yönelik önerime olurunuz var mı?

[cingelek]

Gerek sözü eskidir bunu zaten biliyorum. Siz keregü>gerey olur gibi bir yaklaşımla kelimenin 1000 yılı aşkın süredir mevcut olduğunu iddia etmiştiniz. Böyle bir şey yapı bakımından ve anlam bakımından mümkün görünmüyor.

Kökü sordunuz kerge- yazdım. Başlangıçta değindiklerime ek olarak keregü sözcüklerini de değintiledim. Siz sanırım bir yerde başka başka anlamalara kapılmışsınız. Kerge- (Etü) ye göre sıkıntı yok.

Şimdi gerey sözcüğüne yönelik önerime olurunuz var mı?

Gereksinim sözü varken "çadır" anlamındaki keregü sözünü örnek alarak gerey diye bir söz uydurulmasını uygun bulmuyorum. Gereksinim en azından kızıksın- ve bilim gibi örneklere uygun düşüyor.

[datadeveb]

Keregü nedir yahu. Ben gerey sözcüğüne yakın sözcükleri değintiledim. Gerek başta geliyor. Kök kerge- ye -Ay eki getirmek mi yasak. Direy sözcüğü nasıl türetildi diye sorarım. Yatay, dikey diye gider bu soracaklarım.

"Gerek yok"
"Gerek duyulmaz"
"Gerek var"
"Gereksiz"
"Gerekmez"
"Gerekir"

"Neye ihtiyacın var?"
"Bi ihtiyacın var mı?"

(Söylemesi de pek kolay)
"Neye gereksinimin var?"
"Bi gereksinimin var mı?"

Gerek duymasam gerey sözcüğünü önerir miydim?
"Neye gereyin var?"
"Bi gereyin var mı?"