Bug, hata

[TürkçeSözlük78]

İngilizce böcek anlamına gelen bu sözcük bilgisayar alanında "yazılım yanlışı" olarak kullanılıyor. Neden bu yanlışlara "bug" denildiğini araştıracak olursak çok saçma sapan bir yerden geldiğini görürüz. İngilizler bir bilgisayarda sorun oluştuğunda "The computer has bugs in it." derlermiş. Yani "Bilgisayarın içinde böcekler var./Bilgisayar böcek barındırıyor." diyorlarmış. Bunu Türkçeleştirerek kullanmak için kimi kişilerin "yanlış" dediğini gördüm. Arapça bir sözcük olan "hata"yı da kullananlar var ne yazık ki. Bence bu sözcüğü karşılamak "içinde pislik bulundurmak, katışıklı olmak, kirli olmak, sorun çıkarmak" anlamına gelen bir deyimden alıntı yapabiliriz. Tıpkı İngilizlerin yaptığı gibi bir şey yapabiliriz yani. Tabii biz burada kendi deyimlerimizden yararlandığımızdan dolayı bu yaptığımızda bir özentilik olmayacaktır. Uslamladım ve bu anlama gelen bir deyim bulamadım. Bu anlama gelen bildiğiniz deyim varsa ya da bug yerine kullanabileceğimiz bildiğiniz bir sözcük varsa lütfen yazınız.

[Oktay D.]

Çıkış yériyle ilgili olay tam öyle olduğu söylenemez.

Eskiden delgi kartlı bilgisayarlar döneminde programlar kartlar delinerek (0= delikli, 1= deliksiz) yazıldığı için bir delik bile bir şekilde kapansa bile (yani 0 yerine 1 yazmak gibi) program çalışmıyordu. Bir keresinde programıñ neden çalışmadığı añlaşılamıyor ve haftalarca delgili kartları gözden geçiriyorlar ve bir yérde bir böceğiñ deliği kapattığını görüyorlar, böceği kaldırıp çalıştırınca çalışıyor.

O yüzden "fark édilmeden oluşan yañlışlar" için bug (böcek) déniyor, "o yañlışı bulma" için de debug (böceksiz duruma getirme, böcek ayıklama) déniyor.

Bugün Türkçe bilgisayar biliminde hâtâ (bug) ve hâtâ ayıklama (debug) kullanılıyor. hâtâ, Arapça kökenli bir sözcük.

[TürkçeSözlük78]

Ben de zaten onların yaptığının aynısını yapalım demiştim. Anlattığınız öyküyü daha önceden bir yerde okumuştum yani. Benim istediğimi anlayamadınız sanırım, hemen bir örnek vereyim.
Örneğin bizde "Akan su yosun (pislik) tutmaz." diye bir atasözü var. Bu atasözünden yola çıkarak bug yerine "yosun", debug yerine de "aktırmak" ya da "yosunsuzlaştırmak" diyebiliriz. Tabii bu verdiğim örnek çok kötü bir örnektir. Benim sorunum da tam olarak bu zaten... Bug sözcüğünü karşılarken kullanabileceğimiz güzel atasözlerini (deyimler de bence çok güzel olur) bulamıyorum.

[Oktay D.]

Ben dédiğiñi añlamıştım, yalñızca öyküyü tam vérmek istedim. Yani yazılımdaki hâtâya böcek dénmesiniñ nedeni, gérçekten hatanıñ böceklerden kaynaklanmasıydı o dönem için.

Géñelde adlandırmalar belli olaylardan gelir. Eğer ortada bir olay yoksa o zaman bir olay varmış gibi karşılık bulmak yapay duracaktır. Bu durumda géñel geçer bir karşılık bulmak eñ iyisi olur. Çoğu bilgisayarcı ve yazılımcı, Harvard Üniversitesi Bilgisayar Laboratuvarında 9 Eylül 1945 saat 15.45'te Grace Hopper tarafından bu böcek olayınıñ oluştuğunu bilir. Kişiyi, yéri, tarih ve saati bilmese de olayı bilir. O yüzden bu olayıñ bilinmesi, karşılığıñ tutmasına ve çağrışım yapmasına neden oluyor.

Oysa yazılımda hata oluşmasıyla ilgili olmayan bir déyimi, atasözünü veya bir sözü kullanırsak hiç çağrışım yapmayacaktır. Yapay duracaktır.

Bu nedenle burada yapılması gérekeniñ
1) ya İngilizcedeki gibi böcek añlamına gelen bir sözcüğü
2) ya da tümüyle géñel geçer, doğrudan "hâtâ" añlamına gelen bir sözcüğü
karşılık olarak kullanmak olduğunu düşünüyorum. Démeli, karşılık ya géñel añlamda "hâtâ"yı ya da "böcek"i çağrıştırmalı. Yoksa yapay duracak ve tutmayacak.

Böcek añlamını çağrıştırmasını sorun étmediğimi de bélirteyim. Çünkü bilgisayarcılar ve yazılımcılar bu olayı biliyorlar ve bu olay İngilizceye özgü olarak déğil, o dönemiñ bilgisayar bilimine özgü olarak ortaya çıkmış. Eğer dünyanıñ başka bir yérinde bilgisayarlar bu déñli yaygın ve üretiliyor olsaydı o dönemde, eminim başka bir ülkede de beñzer bir karşılık ortaya çıkacaktı. Burada Amerikan kültürüne özgü bir olay yok, bilgisayarıñ teknik yapısına özgü bir olay var, kısacası. Bu yüzden de bu olayı tüm bilgisayar bilimine mal olmuş sayabiliriz.

Yine de "böcek" añlamına gelen bir karşılık türetmek zorunda değiliz.

[datadeveb]

İngilizcede birçok sözcük var eş ve yakın anlamlı.

wrong, error, false, incorrect, mistake, bug, fault...

Türkçeye geldiğimizde anımsadığım ve türettiklerim şöyle

yanlış, yanılım, yanılma, yanılış, yanılmalık, yanılgı, yangı, yanık, yanmık, yanılşık, yanmaşık, yanma
bozluş, bozulum, bozulma, bozuluş, bozulmalık, bozulgu, bozgu, bozuk, bozmuk, bozulşuk, bozmaşık, bozma
saplış, sapılım, sapılma, sapılış, sapılmalık, sapılgı, sapkı, sapık, sapmık, sapılşık, sapmaşık, sapma
çarplış, çarpılım, çarpılma, çarpılış, çarpılmalık, çarpılgı, çarpkı, çarpık, çarpmık, çarpmaşık, çarpma
düşlüş, düşülüm, düşülme, düşülüş, düşülmelik, düşülgü, düşkü, düşük, düşmük, düşmeşik, düşme
kusluş, kusulum, kusulma, kusuluş, kusulmalık, kusulgu, kusku, kusuk, kusmuk, kusmaşık, kusma
....

Tutarlı tutarsız olup olmamasını umursamadan önüme geleni yazdım... sizinde ekleyeceklerinizle güzel bir öneri topluluğu olur.

[datadeveb]

bun

bug

Tarihçe (tespit edilen en eski Türkçe kaynak ve diğer örnekler)

Eski Türkçe: buŋ "sıkıntı" [ Orhun Yazıtları, 735]
ilte buŋ yok [devlette sıkıntı yok] Eski Türkçe: muŋamak [ Uygurca metinler, 1000 yılından önce]
muŋan [akılsız, geveze], muŋadmas [bunalmaz], muŋkardı [bunalttı, sıkıntıya soktu], muŋuktı [bunaldı, sıkıntıya girdi] Türkiye Türkçesi: [ Meninski, Thesaurus, 1680]
bunamiş: fertūt [çok yaşlı]
Köken

Eski Türkçe muŋa- "hastalanmak, sıkıntı çekmek" fiili ile eş kökenlidir. Eski Türkçe fiil Eski Türkçe buŋ veya muŋ "hastalık, sıkıntı, aptallık" sözcüğünden Eski Türkçe +(g)A- ekiyle türetilmiştir.
Ek açıklama

Türkiye Türkçesi bunal- edilgen biçimi özgün anlamını korurken, buna- fiili özel anlam kazanmıştır. Önseste b/m dönüşümü için karş. ben1.
Benzer sözcükler

bunak, bunama
Bu maddeye gönderenler

bön, bunal-

[TürkçeSözlük78]

bun

bug

Tabii yahu! Nasıl düşünemedim bunu? Çok güzel olmuş. Bun sözcüğünün anlamını genişleteceğiz ve tüm sıkıntılar (bunlar) ortadan kalkacak. Bu arada bun sözcüğünde genizcil n (ñ) bulunuyor. Söyleyeyim dedim. Tümcelerde karışmamasının nedeni o.

[datadeveb]

Öncelikle bun sözcüğü ile ilgili bi başlık açalım orada konuya yoğunlaşalım. Elimizdeki tüm yoğrultu ve doğrultuları kullanalım.

Ek olarak: bug sözcüğü böcek anlamına geliyor. Böcek bildiğin sıkıntıdır. Yediğinden içtiğinden toprağından ağacından karşına çıkar gelir. Bir ilişkisi var mı diye bakmak gerekir.

[datadeveb]

bög

bir tür örümcek (DLT)

böy

bir tür böcek (DLT)

bi

bir tür böcek (DLT)

bug sözcüğü (bəg) Türkçe kökenli olabilir mi diye düşündüm.

[datadeveb]

kog

DLT'de yemeğe düşen, göze kaçan çör çöp, pislik

Bu sözcüğü hata türlerinden bir tür olarak değerlendirebiliriz diye düşünüyorum.

[datadeveb]

DLT'de pov sözcüğüne denk geldim

Pov: bayatsımak veya kokuşmak sonucu ekmeğin üstünde beliren yeşillik

pov

bir tür bozukluk

Pov olarak mı dirilir irdelemek gerek.