
Nişanyan yazdı: koca Tü? [TS xiii] yaşlı ve ulu kişi; [TS xiv xiv] yaşlı erkek
———————
• Eski bir Doğu İran dilinden alıntı olasılığı yüksektir. Eş anlamlı olan Fa χwāca ve χodā (efendi, ulu kişi) biçimlerine karşılık olarak Oğuz lehçelerinde koca/koda ve kocaman/kodaman sözcüklerine rastlanır. Karş. hoca, hüda.
hoca [Yus, DK xiv] hoca/hace bir saygı hitabı ~ Fa χwāca efendi, ağa, ulu ve saygıdeğer kimse, evin büyüğü, mal sahibi
———————
• Karş. koca.
Gökbey yazdı:Sevan Nişanyan bu iki sözün kökenini de yad olarak vermiş...
Nişanyan yazdı:KOCA:
Tarihçe (tespit edilen en eski Türkçe kaynak ve diğer örnekler)
Orta Türkçe: "ihtiyar" [ Edib Ahmed, Atebet-ül Hakayık, 1250 (1444) yılından önce]
yigit koca bolur yaŋı eskirür [genç yaşlanır yeni eskir]
Türkiye Türkçesi: "... zevc" [ Meninski, Thesaurus, 1680]
ḳoca: Senex, vetus [yaşlı adam]. Item maritus [ayrıca, zevc] (...) kocaya varmak [evlenmek] (...) koca karı [yaşlı kadın] (...) koca yemiş vel yemişi: Arbutus.
Türkiye Türkçesi: kocayemiş "dağ çileği, arbutus" [ Evliya Çelebi, Seyahatname, 1683 yılından önce]
iki tarafları kocayemiş ağacları ve defne ağacları
Köken
Eski Türkçe koca- "yaşlanmak" sözcüğünden türetilmiştir.
Ek açıklama
Türkçe kaynaklı olan koca / χoca ile Farsça kaynaklı χodā "efendi, ulu kişi" sözcükleri, 12. yy'dan itibaren Acem ve Türk dil alanlarında eşdeğer olarak kullanılmıştır. Karş. kocaman, kodaman.
Nişanyan yazdı:HOCA:
Tarihçe (tespit edilen en eski Türkçe kaynak ve diğer örnekler)
[ Gülşehri, Mantıku't-Tayr, 1317]
satun alup satmağa çün bulaşır / assısın ol χoca ile üleşir
Köken
(NOT: Farsça χʷāca veya χoca خواجه
"yaşlı kimse, ihtiyar, bir saygı hitabı" sözcüğü ile eş kökenlidir. ) Farsça sözcük Orta Türkçe aynı anlama gelen koca sözcüğünden evrilmiştir.
Daha fazla bilgi için koca maddesine bakınız.
Ek açıklama
13. yy'dan itibaren Acem ve Türk ülkelerinde yaygınlık kazanan saygı deyimidir. Aslı Türkçedir. • Sözcüğün Farsça yazımından türetilen hāce خواجه biçimi özentidir.
Bu bölümü gezen üyeler: Hiç bir üye yok ve 8 konuk