Bir kavramın karşılıklarını bulacaksak, o kavramla birlikte türevlerini de incelemeliyiz. Ben de bu düşünceyle kendi çapımda bir derleme yaptım.
Bu arada zamanla yazacaktım zaman yerine öy kullanıyım dedim "öyle" oldu.
Bu "öyle" sözcüğünün zamanla bir ilgisi var mı?
Kez (öy) ile ilgili kavramlarZaman, vakit -> Öy, kezÖy sözcüğü Bi50likdaha adlı üyenin bize bildirdiği eski bir sözcüktür. Diriltmek isteriz. Kez ise günümüzde bir işin yapılma sayısını bildirirken kullanılır. Ancak bunu İngilizce'deki "time" anlamında kullanabiliriz. Örneğin, "two times", iki kez ; "old times", eski kezler olur.
Saat -> Öylük, kezlik (araç olan saat)Bu sözcük için diriltme yolunu yeğlerdim ancak bulamadım. Ben de bu aracın kezi ölçtüğü gerekçesiyle bu sözcükleri önerdim. Çağrışım yapıyor, değil mi?
Dijital saat -> Sayıtsal öylük, kezlikDijital sözcüğü gerçeğinde "digital" dir. O da "digit" ten gelir ki "rakam" anlamındadır. Rakama da sayıt dersek sayıtsal olur.
Belli zaman, vakit -> ÖyünBu çoktan kullanımda. Ancak yanlışça "öğün" diye yazıyorlar. Öy sözcüğünün dirilmesiyle bu sorun ortadan kalkar.
An -> İmKökenini anlamak için "şimdi" -> "imdi" -> "im" örneğini incelemeniz yeterli.
Tarih -> günay, tebGünay yeni bir türetim olmasına karşın yavaş yavaş kullanılmaya başlamış. Teb sözcüğüne gelirsek, o da yine Bi50likdaha adlı üyemizin bildirdiği eski bir sözcük. Tutar mı bilmem.
Acele etmek -> İvmekTDK'nın Güncel Türkçe Sözlüğünde var. Yavaş yavaş kullanılıyor.
Acele -> İvediİvmek kökünden.
Acil -> İvedili, enginİvedili sözcüğünü anlamışsınızdır. Engin ise halk ağzında "acil" anlamına geliyormuş. Yaygınlaştırmakta yarar var.
Dakik, hızır -> KezlekDakik ile hızır sözcüklerini kezini iyi kullanan anlamında düşünürsek kezlek sözcüğü uygundur diye düşünüyorum. Aynı mantıkla
öylek sözcüğü de olabilir. Bu sözcükle ilgili kuşkularım yok değil. Önerilerilerinizi bekliyorum.
Her zaman -> Değme kez, değmeleyinHiçbir zaman -> Nen kez, nenleyinŞurada tartışılmış. Ben de göçürdüm.
Kez BirimleriSaat -> Tidin (araç değil birim)Ölü bir sözcük. Diriltelim.
Dakika -> TidincikTidinin saat olduğunu varsayarsak küçültme ekiyle dakikaya da bir karşılık bulmuş oluruz.
Saniye -> İmİm sözcüğünü an anlamında kullandığımız gibi saniye birimi olarak da kullanalım diyorum. Doğrusu saniye de bir "an", demeli imdir.
Salise -> İmcikBeğendiniz mi, usunuza yattı mı bilmem ancak dakikaya olan karşılığı türetirken kullanılan mantığın aynısı.
Devir -> ÇağÇağ sözcüğü oldukça yaygın. Açıklamaya gerek duymuyorum.
Asır -> YüzyılBu da artık yaygın, iyi ki.
Hafta -> YedigünUsa yatkın, ayrıca yazışmalığın başka bir yerinde de görmüştüm.
Karalama aşamasındadır. Eleştirilerinizi alayım.