doktor, hekim, veteriner

[ingichka]

EUT. bögü Hekim, bilgili. (Caferoğlu)

[ingichka]

Bu arada atasagun sözü Sumerce ^LÚA.ZU SAG baş
hekim sözüne okşuyor.

[Temirbek]

Em, ilaç démek. Bu yüzden daha çok eczacı karşılığı olur.

быраас (bıraas) sözü de Rusça врач (vıraç) sözüne çok benziyor. Gérçi Temirbek, bir ara vıraç sözünüñ avraş'dan geldiğini söylüyordu.

Evet, Günay Karaağaç Hoca'nıŋ "Dil, Târih ve İnsan" adlı betiğinde yer alan bir bilgidir. Günay Hoca, Eski Türkçe arvış "büyü, 2) büyü ile yapılan tedâvi" sözcüğünden gelen arvışçı "büyücü 2) hekim" sözcüğünüŋ Rusça'ya ve Macarca'ya geçtiğinden söz ediyordu. Sözcük Rusçada vraç (özgün yazımı врач /vraç/), Macarcada orvoş (özgün yazımı orvos /Macarcada s'ler 'ş' okunur/) biçimini almıştır.

İngichka'nıŋ bahsettiği;

EUT. bögü Hekim, bilgili. (Caferoğlu)

Örŋeğindeki gibi bir durum söz konusu. Eski Türkçe bögü "büyü 2) büyücü, sihirbaz 3) hekim, bilge kişi" sözü bugünkü büyü sözüdür.

[kayabey]

Uğrola

Türkçe çok geniş ve büyük bir dil. Geçmiş çağlarda, değişik yurtlarda atalarımız bir uzmanlık için birkaç ad kullanmış ve çok da anlamlı olmuş. Günümüzde diğer Türklere yad olmayan derlemeler ve türetimler yapıyoruz. Bunlar aslında eskiden var olmuş nenler. Yaptığınız tüm örneklemelerin büyük kısmı doğru, yalnızca eski yaşam düzeyleri ile güncel yaşam düzeyleri biraz farklı. Durumu bu yönüyle değerlendirmekte yarar var.

tıbbi                         sağaltım
doktor                 sağaltman
profesör doktor atasagun
hasta                 sayrı
hastane                 sayrıtay
büyük hastane sağaltay

ilaç-hap                 em
ilaç firması         emçi
eczane                 otar
eczacı                 otacı

hayvan                 yılkı
veteriner                 yılkısağalt


Bu biçimde her nen daha derli toplu olabilir. En azından ben bu şekilde kullanıyorum.

Esenlikler

[Toygun]

Uğrola

Türkçe çok geniş ve büyük bir dil. Geçmiş çağlarda, değişik yurtlarda atalarımız bir uzmanlık için birkaç ad kullanmış ve çok da anlamlı olmuş. Günümüzde diğer Türklere yad olmayan derlemeler ve türetimler yapıyoruz. Bunlar aslında eskiden var olmuş nenler. Yaptığınız tüm örneklemelerin büyük kısmı doğru, yalnızca eski yaşam düzeyleri ile güncel yaşam düzeyleri biraz farklı. Durumu bu yönüyle değerlendirmekte yarar var.

tıbbi                         sağaltım
doktor                 sağaltman
profesör doktor atasagun
hasta                 sayrı
hastane                 sayrıtay
büyük hastane sağaltay

ilaç-hap                 em
ilaç firması         emçi
eczane                 otar
eczacı                 otacı

hayvan                 yılkı
veteriner                 yılkısağalt


Bu biçimde her nen daha derli toplu olabilir. En azından ben bu şekilde kullanıyorum.

Esenlikler

Sağaltım tıbbi değil tedavi, terapi demektir. GTS'de böyle geçer.

sağaltım   
a. 1. Sağaltma işi, tedavi. 2. ruh b. Bir hastalığı yenecek etkenleri ve bu etkenlerin kullanılma yöntemlerini bularak hastanın sıkıntılarını giderme, iyi etme işi, terapi.
Güncel Türkçe Sözlük

-tay ekinin Türkçe olduğu kuşkulu... Sayrıtay yerine sayrıevi, sayrılarevi daha güzel değil mi?

Otamak tedavi etmek, iyileştirmek demek. Otar da doktor, tabip falan olabilir. Eczane ise ilaç satılan yer demek. Otar eczane olamaz.

[kayabey]

anlaşılan siz doktor/hekime otar demekte kararlısınız. yalnız  daha önce bu yazışmalıkta var olan otar, sağaltman gibi sözcükleri aldım ve bugüne kadar kullanılan anlamlarını açıklamaya çalıştım. sağaltım iyileştirmedir, otar ise otlarla terapi etmektir. 21. yüzyılda doktor ve hekim yerine koymak istediğimiz sözcük sizce, günümüzde hiçbir şekilde olmayan ot ve bitkilerle tedavi değil de , genel anlamda iyileştiren anlamı olan ve çok fazla yadırganmayacak, herkesin bir şekilde kullandığı sağaltman olamaz mı?
ayrıca otar eczane olur, çünkü otacı bir şekilde bitkisel karışım yani ilaç desteği veren kişi olacaksa, otar da bu karışımların bulunduğu yer olabilir. aslında em-evi en uygunu ancak emevi arap halifeliği ile aynı söze geliyor.
bunun dışında tay kelimesinde haklı olabilirsiniz, o zaman da önce otağ sözünden başlamamız gerek türkçe mi değil mi? sonuçta ural-altay dil zenginliği yerine sadece altaik dil ve oğuz öbeğini kullansak bile, moğollar tay sözcüğünü bizden almış olamaz mı? sizce hep birşeyler alan türkler hiç birşeyleri başkalarına vermiş olamaz mı?
son olarak Güncel Türkçe sözcüğün her yazdığı anlam tanımları doğru olsaydı, türkçesi varken sitesine gerek kalır mıydı?
yine de tüm görüşlerinize saygı duyuyorum. yazdıklarımı karşı duruşluk yerine doğruyu bulma adına soru-cevap olarak algılayın lütfen.
esenlikler

[Oktay D.]

bunun dışında tay kelimesinde haklı olabilirsiniz, o zaman da önce otağ sözünden başlamamız gerek türkçe mi değil mi? sonuçta ural-altay dil zenginliği yerine sadece altaik dil ve oğuz öbeğini kullansak bile, moğollar tay sözcüğünü bizden almış olamaz mı? sizce hep birşeyler alan türkler hiç birşeyleri başkalarına vermiş olamaz mı?

Eski Türkçe ōtag/hōtag "çadır, oda" sözcüğü Türkçe kökenlidir, ōta-/hōta- "ateş yakmak, odamak" gövdesinden gelir, o da ōt/hōt "ateş, od" kökünden gelir. Bugünkü biçimi oda olmuştur^{[Tekin, 1995]}. Kısacası, bizdeki +lAg ekine denk olan Moğolca +tay/+day ekiyle ya da kısa ünlülü ot "çimen, yeşillik" ilgili değildir.

otacı "doktor, ot ile iyileştiren" sözcüğü "ot" ile ilgili diye kesip atamayız ya da yañlış añlamda taplayamayız. Dillerde eskin biçimler korunup güncel añlamlara varabilir. Örneğin "kimya" sözcüğü "kara büyü" añlamındaki Eski Yunanca χημεία /kemeia/ sözcüğünden gelmedir. Bunlar añlamlarıñ, değişen yaşam koşulları nedeniyle geçirdiği doğal bir evrimdir.

[Toygun]

anlaşılan siz doktor/hekime otar demekte kararlısınız. yalnız  daha önce bu yazışmalıkta var olan otar, sağaltman gibi sözcükleri aldım ve bugüne kadar kullanılan anlamlarını açıklamaya çalıştım. sağaltım iyileştirmedir, otar ise otlarla terapi etmektir. 21. yüzyılda doktor ve hekim yerine koymak istediğimiz sözcük sizce, günümüzde hiçbir şekilde olmayan ot ve bitkilerle tedavi değil de , genel anlamda iyileştiren anlamı olan ve çok fazla yadırganmayacak, herkesin bir şekilde kullandığı sağaltman olamaz mı?
ayrıca otar eczane olur, çünkü otacı bir şekilde bitkisel karışım yani ilaç desteği veren kişi olacaksa, otar da bu karışımların bulunduğu yer olabilir. aslında em-evi en uygunu ancak emevi arap halifeliği ile aynı söze geliyor.
bunun dışında tay kelimesinde haklı olabilirsiniz, o zaman da önce otağ sözünden başlamamız gerek türkçe mi değil mi? sonuçta ural-altay dil zenginliği yerine sadece altaik dil ve oğuz öbeğini kullansak bile, moğollar tay sözcüğünü bizden almış olamaz mı?

Ben sağaltman sözcüğüne karşı çıkmadım ki... Sağaltman sözcüğünü önerenin Cemal Mıhçıoğlu olduğunu bir önceki sayfada ben paylaştım. Süreyya Ülker'in bu konudaki karşıcı görüşünü de yine ben paylaşmıştım.

-tay ekinin kökenine değgin kesin bir şey söylemedim. Kuşkulu dedim. Türkçeliği kesin işlek ek ve sözcüklerle türetim yapabilecekken neden kuşkulu -tay ekine meyledelim. Ancak başka bir başlıkta belirttiğim gibi -tay eki şimdiye değin -sel kadar işlekleşebilseydi -tay ekini savunurdum.

Dediğiniz gibi emevi sözcüğü başka bir anlama geliyor. Belki emlerevi denebilir ama emin değilim.

sizce hep birşeyler alan türkler hiç birşeyleri başkalarına vermiş olamaz mı?

Bu kadar genel ve yanlış bir yargıya -tay ekine yaptığım yorumdan nasıl ulaşabildiniz anlamadım.

son olarak Güncel Türkçe sözcüğün her yazdığı anlam tanımları doğru olsaydı, türkçesi varken sitesine gerek kalır mıydı?

Bizim bütün sözlüklerimiz yanlışlarla ve eksiklerle doludur. Ama eğer yabancı kökenli bir sözcüğün Türkçe karşılığı GTS'ye girmişse bu herhangi bir yazarın bu karşılığı kullanması için bir dayanak olur. O sözcüğü yabansıyan bir okuyucuya dayanak olarak Türk Dil Kurumunun Güncel Türkçe Sözlüğünü göstermek elbette bir yazışmalık köşesini göstermek daha iyidir. Bu açıdan GTS örneğini verdim. Yoksa eksiklikleri, yanlışlıkları çoktur. O ayrı bir konu...

[Engin]

Kurultay sözünde de gördüğümüz ek kesinlikle Moğolcadır.

[Oktay D.]

Kurultay sözünde de gördüğümüz ek kesinlikle Moğolcadır.

Evet. Moğolca xural "kurul" sözcüğüne gelen Moğolca +day ekiyle xuralday sözcüğü oluşmuş, Tuvacaya ma birkaç Sibirya Türkçesine geçmiştir. Ekiñ, +dA- (yapmak etmek añlamı katar) ekiyle -y (eylemlik yapar) ekiniñ bileşimi olduğu biliniyor. Kısaca bizdeki +lA- ile -g eklerine denk gelirler ma +lAg bileşik ekiniñ Moğolca biçimidir. Bu ekle yapılmış sözcüklerimiz vardır: yayla < yaylag "yaz geçirilen yer" < yayla- "yazı geçirmek" < yāy "yaz".

[YEB]

Neden "eczane" sözcüğü için "emevi" ve türevleri gibi bir öneride bulunuyorsunuz ki? Zaten çoğu uğraşı (meslek) ve uğraşının yapıldığı satak (dükkân) aynı sözcükle karşılanmıyor mu Türkçede?
bakkal, kasap... vb.

emci: 1. eczane 2. eczacı

[M.calli]

kendi adıma otacıyı eczacı olarak daha çok seviyorum ancak farmakolog ile anlam ayrımı yapacak olursak belki eczacı: emci , otacı:farmakolog olabilir

[Oktay D.]

otacı, "hekim" añlamında olduğu için ortalık karışır bence. Birkaç ileti yukarıda bu konuda bir şey söylemişim.

[M.calli]

gördüm o yüzden ancak dönemde eczacı/hekim ayrımı çok yoktu ses olarak bana da ilaç veren kişi çağrışımı yapıyor bilmiyorum neden ancak kesin hekim anlamında olsun istiyorsak farmakolog içinde yerinde olabilecek bir sözcük olduğunu düşünüyorum

[Oktay D.]

Démek istediğim kullanımdaki añlamı, "doktor/hekim" olduğu için onu değiştirmekle uğraşmayalım:

otacı
a. hlk. Çeşitli bitkilerle tedavi uygulayan kişiler için halk arasında hekim veya eczacı anlamında kullanılan bir unvan.
Güncel Türkçe Sözlük

otacı
1. Doktor. 2. Ev ilacıyla göz hastalığını iyileştiren göz doktoru.
Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü

Otacı Köken: T.
Cinsiyet: Erkek
Hekim, doktor.
Kişi Adları Sözlüğü

farmakolog için bence yeñi bir türetim yapılmalı ve bunu daha "bilim"li yapmayı öneriyorum. embilimci gibi...