Tıp

[Toygun]

Cemal Mıhçıoğlunun önerileri şöyledir.

tıbbi : sağlıkbilimsel
tıp : sağlıkbilim
tıpçı : sağlıkbilimci

Burada ise onum denmiş. Fena değil ama tıpta yapılan işlemler sonucunda sayrı kişi onmayabiliyor.

Teletıp : uzonum

Adli tıp da türel onum mu olur?

эм (em) tıp (Altayca)
эм ² (em ²) tıp (Şorca))

Bana kalırsa doktor sözcüğüne karşılık bulup yanına -lik eklersek tıp sözcüğünü karşılarız. Nitekim Süreyya Ülker doktora dirger, tıbba dirgerlik demiş.

[Tözkoparan]

tıp gibi üç harfli bir sözcüğün yerine sağlıkbilim diye acımasızca onbir harfli bir sözcüğü sokmaya çalışmak benim gözüme çok çok zor geliyor ulu dostlar. Anlam düzeyinde daha başarılı olsa da kılgı düzeyinde yorucu. Bunu onbir harfli sözcüklere düşman olduğumdan söylemiyorum, "tıp" kavramını karşılama alışkanlığımız üç harf üzerine kurulu olduğu için onbir zor diyorum. Bence yeni karşılık olabildiğince üçe yakın harfte olmalı.


Beni çok cezbettiği için Ülker hocanın kullandığı dirger sözünden yola çıkmak istiyorum. "Tıp" yerine dirgerlik demek kanımca yetersiz bir karşılık. Günümüz Türkçesinde nasıl ki doktorluk ile tıp aynı şey değil, aynen o işte. Birisi bir meslekte olma durumu, ötekisi bir bilim adı. Berikisi o bilime iş hayatını adamış, yıllarca okullar okuyup çalışıp çabalamış bir insan olma durumunu anlatıyor, ötekisi o bilimin araştırmasını, teknolojisini, tarihini, kendisini, hepsini kapsamış. dirgerlik, "tıp" olamaz, dilimizin hatrı için "tıp" olmamalı.


Anladığım kadarıyla dirger sözcüğü "can" anlamındaki dir kökünden geliyor. Tahminimce, bu kökten yola çıkarsak "cana can katan" gibi bir anlamı olabilir belki. Bilmiyorum. Uyduruyorum. Ağır derece uydurukçuyum. Neyse, bu dir kökünü bir kez daha işlemeliyiz bence, böylece halk aklında bir zamanlar mükemmelce oturmuş tıp ile tabip ikilisindeki çağrışım ilişkisini yakalarsak daha kolayca yeni türetimizi (uydurumuzu belki de) içlere sindirtebiliriz. Uzun sözün kısası ben böyle düşünerek dirge'yi uydurdum. Uydurduktan sonra Derleme Sözlüğü'ne baktım, "demet" demekmiş. Size kaldı artık.


Yorumlarınızı esirgemeyiniz, saygılar.


Tözünüzden öperim.

[Bi50likdaha]

Onum iyi gibi.

[Oktay D.]

dirger sözcüğü doğru bir türetim değil.:

dir-ge-r biçimindeki sözcük kurallara uymaz:
1) *dir adından geliyorsa[desc=Kaldi ki bunuñ diz bičiminde olmasi gerekir!][·][/desc] addan éylem yapan bir +gA- ekimiz yoktur.
2) Kök *dir- éylemi ise, böyle bir éylemimiz yok.

Eski Türkçede otaçı "otacı, hekim, ot ile iyileştiren" sözcüğü bulunmaktadır, ota- "otamak, ot ile iyileştirmek" sözcüğünden türemiştir, kökü ot "yeşillik, bitki" sözcüğüdür. Eczacı için de emçi veya emçi yomçı dénmektedir[desc=Moǧolcada emči domči][·][/desc], buradaki ém veya ém yom "ilaç" démektir.

"demet" añlamındaki dirge sözcüğü, dér- "derlemek, toplamak" sözcüğünden türemiştir, ağızlarıñ çoğunda görülen bir özellik olarak kapalı /e/ sesi daralmıştır.

sağaltım önerisi de vardı yazışmalıkta.

öğretim sözcüğüyle beñzer bir yapıyla sağratım "tıp" sözcüğünü öneriyorum[desc=8 damga][·][/desc], añlaşılır olduğunu düşünüyorum. Bu durumda öğretmen üzerinden sağratman "tıp uygulayıcısı: doktor/hekim/otacı" sözcüğü de türetilebilir. Özellikle, sağra- "sağlıklı yapma eğiliminde/doğrultusunda olmak" éyleminiñ vérdiği sezgi sanıyorum diğerlerinden daha uygun.

[Temirbek]

Onum sözcüğünü yıllar öñce ben önermiştim Ancak o zamanlardaki Türkçe bilgim daha azdı, şimdi bu önerimi geri çekiyorum. Çünkü on- "iyileşmek, şifâ bulmak" kökünden > onum "iyileşim, şifâ" gibi bir añlama gelir, "tıp" olmaz. Tıbb özünde "bilgi" demektir, hekim "bilge" sözü de < hikmet "bilgelik"ten gelir.

Yani ille de onmak, sağalmak gibi köklerden türetim yapma arayışı içinde olmamıza gerek yoktur. Kazakçada kullanılan derger/dirger "doktor" sözü Farsçadan gelir < daruger; daru "ilaç" + ger < "kâr, yapan, eden"; daruger "ilaç-yapan, otacı".

[M.calli]

onum temel olarak iyi ancak buradaki konuşmalarda yerinde değil demek zor sanırım burada en önemli konu onum ne kadar yaygın kullanılıyor ? yaygınsa yeni bir türetim bunu ne düzeyde yıpratır?

[Türkeröz]

tıp:iyileştirim, eyletim

eyletmek ne demek? - 2 sözlük, 3 sonuç.
Tarama Sözlüğü
eyletmek anlamı
1. Hazırlatmak. 2. Yaptırmak, inşa ettirmek, imal ettirmek. 3. Ettirmek.
Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü

eyletmek anlamı
Getirmek.
-Urfa

eyletmek anlamı
İyileştirmek
Erzurum

doktor:iyileştirici/iyileştirmen, eyletmen/eyletici

[Oktay D.]

eyletmek < iyiletmek olduğu için diğer eyletmek "yaptırmak" ile ilgisi yok.

[M.calli]

iyileştirim sözcüğünü rehabilitasyon için kullanıyorlar her ne kadar ben yanlış olduğunu düşünsemde

[ulduzéver]

ot sözcüğü "deva" anlamına da gelir. Bu yüzden ota- "tedâvi etmek" ilen türevleri düşünülebilir:

otam = tıp
otamsal, otal tıbbi
otar, otamcı tabib

Bunlara artı, arkadaşların sağram, sağratım, sağratıcı, sağaltıcı, sağaltım vb. gibi önerilerinin hepsini kullanabiliriz bence ve bu bir varsıllık.

Bir de "sağra-" éylemindeki "+ra-" ekinin tek heceli sıfata gelebilirliğinden emin değilim, gelebilirmi?

[AliTurkhan]

Doktor sözcüğü için Türkmencede : Lukman, Kırgızcada: Darıger sözcüklerini buldum. Bunlar Türkçe midir? Abarn değilse Sağaltman ya da eski bir sözcük olan Atasagun kullanılabilir.