Sözük

[datadeveb]

Kod sözcüğü üzerinde estirirken akla gelen bir sözcük "sözük"...

Konuya "harf" sözcüğünden başlamak istiyorum. TDK'nın tanımına göre "harf" arapça kökenli olup, tanım satırlarında "kod" sözcüğünü de kullanmış durumdaydı. Dolayısıyla biz de kod sözcüğü üzerinde düşünürken "sözük" sözcüğüne bir dal açmıştık fakat dalı uzatmadan kestik.

Sözük nasıl bir anlamı olabileceğine yönelik diğer sözcüklerden yardım alarak biraz daha kesin bir sonuca ulaştığımı düşünüyorum. Yardım aldığım bir iki sözcük şöyle.

Çözük: Çözülmüş olan
Bozuk: Bozulmaya uğramış olan.

Bu sözcüklerin doğrultusunda sözük sözcüğünün anlamı şöyle doğuyor. Her ne kadar üstteki sözcüklerin kökü eylem olup bu sözcüğün kökü isim olsa da böyle bir çıkarım yaptım.

Sözük: Söze uğramış olan.

Söz neydi? Açıklaması: Sözcük veya sözcük dizisi; TDK'da bir düşünceyi eksiksiz olarak anlatan sözcük dizisi

Bu durumda harflere "sözük" diyebilirken, kodlar için de sözük diyebilir miyiz? Eğer denilebilirse şöyle bir şey ortaya çıkacaktır.

"Sözükler tek başına veya birlikte bir sözcük oluştururken, sözcükler de tek başına veya birlikte sözleri oluştururlar. Sözler ise tek başına veya birlikte konuları, deyimleri v.d. şeyleri oluşturur."

Akla "yüzük" sözcüğü de geliyor ama bu sözcükten net değilim. "yussuk" gibi bir sözcüğün yıpranması sonucu "yüzük" sesine dönüştüğünü düşünüyorum. Bu nedenle bu sözcüğü ele almak istemedim. Yardımcı olabilecek bir yönü varsa siz ele alabilirsiniz.

[Oktay D.]

Daha öñce söylemiş olduğum gibi, söz adına gelebilecek tek +k eki küçültme eki. çözük ve bozuk sözcüklerindeki -k eki eylemlere gelen bir ek ve zaten kökleri çözmek ve bozmak birer eylem. Oysa söz bir ad.

yüzük sözcüğü Eski Türkçe yigsük "yüksük" sözcüğünden geliyor. yig "dikiş iğnesi" sözcüğüne işlev bildiren +sUk eki gelmiş. Beñzer şekilde Eski Türkçe bilersük > bilezik ve Eski Türkçe ilersük "kemer halkası" > *ilezik.

Kısaca sözük "söze uğramış olan" doğru bir türetim ve añlamlandırma olmuyor ne yazık ki.

[datadeveb]

Sözük sizce ne anlama gelebilir? Başlı başına yepyeni bir isim olarak ele alamaz mıyız?

[TürkçeSözlük78]

Yazdıklarınızı okuduktan sonra ne yalan söyleyeyim "sözük" bana büyük bir eleştirmenin eleştirerek yerlerden yere vurduğu bir kişiyi düşündürdü. "Aşırı eleştirilmiş kişi" anlamı yükledim.

Örnek:
"Eleştirmenin eleştirilerinden sonra sözük çok düş kırıklığına uğramıştı."

[Oktay D.]

Sözük sizce ne anlama gelebilir? Başlı başına yepyeni bir isim olarak ele alamaz mıyız?

Daha öñce iki kéz söylemiş oldum: sözük doğru bir türetim déğil.

[datadeveb]

Sözük sizce ne anlama gelebilir? Başlı başına yepyeni bir isim olarak ele alamaz mıyız?

Daha öñce iki kéz söylemiş oldum: sözük doğru bir türetim déğil.

Ben size yepyeni bir isim olarak ele aldığınızda sizce anlamı ne olabilir diye sordum. Türetiyormuşum gibi neden ele alıyorsunuz ki?

[datadeveb]

Yazdıklarınızı okuduktan sonra ne yalan söyleyeyim "sözük" bana büyük bir eleştirmenin eleştirerek yerlerden yere vurduğu bir kişiyi düşündürdü. "Aşırı eleştirilmiş kişi" anlamı yükledim.

Örnek:
"Eleştirmenin eleştirilerinden sonra sözük çok düş kırıklığına uğramıştı."

Size bi şey anlatmak istiyorum. Bu konuda da güzel bir örneği var. "Kod" sözcüğüne değineceğim. Şu an başlarında olsamda türkçe matematiksi bir dildir. Bunu birçok kere hissetmişimdir. Çarpan etkisimi yoksa toplam etkisi mi net bir şey söylememekle birlikte ana dilimizdeki bu doğallık nedeniyle "kod" sesinin anlamıyla birlikte yer edinebilmesinin bilinçaltına değineceğim.

"Kod" sesi türkçede anlamı olan iki sözcükteki sesin yan yana durmasıyla ortaya çıkan sesin kardeşi gibidir. Bu nedenle bu ses ile anlam çağrışımı kolay yapılabilmektedir. Bu iki sözcüğümüz "koy" + "ad". Şimdi bu iki sözcüğü hızlıca söylemeyi deneyin. "koyad" "koyad" "koad" "koad" "koad" "kad" "kod" "kad" "kod" diye belirgin sesler duyacaksınız.

Çarpan etkisi mi, toplam etkisi mi bilmiyorum ama matematiksi özellikleriyle olan türkçeyi düşündüğünüzde bazı bildiğimiz türkçe dil bilgisi kurallarının genişlemesi söz konusu oluyor.

Bu kadar söz yığınından sonra çıkardığınız anlam bende tam çıkmadı. Hangi sözcüklerin etkisi altında böyle bir anlam çıkardınız ilgimi çekti. Benden ayrı bir seziniz var sanırım.

[TürkçeSözlük78]

Oktay Bey ve sizin de dediğiniz gibi "sözük" daha çok "söze uğramış olan" anlamına geliyor. "Söze uğramak"ı da nedense ben "eleştirilmek" olarak algıladım. Ayrıca, iki sözcüğün birleşiminden oluşan bir sözcüğün hızlıca okunmasından dolayı birkaç sesi yitirmesi sonucunda oluşan sözcüğü ne yazık ki benimseyemeyiz. Türkçe'mizde bir sürü yapım ve çekim eki var. Bir sürü yakın anlamlı ve tam eş anlamlı kök ve sözcük var. Ne kadar sizin kuralların dışına çıkıp yeni şeyler denemenizi beğensem de böyle şeyler yapmanızın doğru olacağını düşünmüyorum. Ayrıca bana soracak olursanız "yiv" ve "yivlemek" sözcükleri "kod" ve "kodlamak" sözcüklerinden kat kat daha güzel. Her nenden (şeyden) önce yiv sözcüğü özünde "bir yüzeyin üzerindeki ince çizgi biçiminde, genellikle sarmal oyuk" demektir. Yivlemek de buradan (bizim biraz çok anlamlılığa gitmemizle) "sarmallamak, birbirine dolamak" anlamına geliyor. Bana soracak olursanız bu kodlamak eylemini gerçekten de çok güzel karşılıyor. Hem Türkçe hem de güzel.

[TürkçeSözlük78]

Sözük sizce ne anlama gelebilir? Başlı başına yepyeni bir isim olarak ele alamaz mıyız?

Daha öñce iki kéz söylemiş oldum: sözük doğru bir türetim déğil.

Ben size yepyeni bir isim olarak ele aldığınızda sizce anlamı ne olabilir diye sordum. Türetiyormuşum gibi neden ele alıyorsunuz ki?

Ayrıca bu sözcüğü türetmediyseniz (ki türetmediğinizi söylüyorsunuz) bu o sözcüğü uydurduğunuz anlamına gelmez mi? Bu da Türkçe'mize zarar vermez mi? "Bir sözcüğü ad olarak ele almak"la tam olarak ne demek istediğinizi anlamadım.

[Oktay D.]

Ben size yepyeni bir isim olarak ele aldığınızda sizce anlamı ne olabilir diye sordum. Türetiyormuşum gibi neden ele alıyorsunuz ki?

Elbette istediğiñiz ses veya harf dizimini sözcük olarak kullanabilirsiñiz. "Herkesiñ diline kimse karışamaz".

Ancak Türkçeniñ yapısına uymuyorsa benim için Türkçe bir sözcükten söz étmiş olmuyoruz, her şeyden öñce. Türkçe olmadığı zaman da zaten İngilizce, Arapça vs olması ile aynı duruma gelir. Hatta hiçbir diliñ yapısına uymuyorsa ben kişisel olarak yabancı bir sözcüğü kullanmayı yéğlerim.

Ne yazık ki o dönemki dilbilimiñ gelişmemiş olması nedeniyle Dil Devrimi soñrasında (1940lar, 1960-1970) da beñzer şeyler olmuştu ve bugün dilimize zarar vérmiş oldu, Türkçeyi inceleyenler Türkçeniñ kuralsız bir dil olduğu yargısına varma eşiğine geldiler, bazıları "Türkçe istisnalarla dolu bir dil" dédi. Neyse ki 1975-1990 arasında birçoğu düzeltildi.

Ben o yüzden bu yöntemle sözcük oluşturulmasına hiç sıcak bakmıyorum ne yazık ki.

[datadeveb]

Oktay Bey ve sizin de dediğiniz gibi "sözük" daha çok "söze uğramış olan" anlamına geliyor. "Söze uğramak"ı da nedense ben "eleştirilmek" olarak algıladım. Ayrıca, iki sözcüğün birleşiminden oluşan bir sözcüğün hızlıca okunmasından dolayı birkaç sesi yitirmesi sonucunda oluşan sözcüğü ne yazık ki benimseyemeyiz. Türkçe'mizde bir sürü yapım ve çekim eki var. Bir sürü yakın anlamlı ve tam eş anlamlı kök ve sözcük var. Ne kadar sizin kuralların dışına çıkıp yeni şeyler denemenizi beğensem de böyle şeyler yapmanızın doğru olacağını düşünmüyorum. Ayrıca bana soracak olursanız "yiv" ve "yivlemek" sözcükleri "kod" ve "kodlamak" sözcüklerinden kat kat daha güzel. Her nenden (şeyden) önce yiv sözcüğü özünde "bir yüzeyin üzerindeki ince çizgi biçiminde, genellikle sarmal oyuk" demektir. Yivlemek de buradan (bizim biraz çok anlamlılığa gitmemizle) "sarmallamak, birbirine dolamak" anlamına geliyor. Bana soracak olursanız bu kodlamak eylemini gerçekten de çok güzel karşılıyor. Hem Türkçe hem de güzel.

Söze uğramış, söze dönüşmüş gibi bir anlamı ben ileri sürerken Oktay bey böyle bir şeyin olamayacağını kurallardan dolayı söylemektedir.

Türkçenin matematiksi özellikleri nedeniyle günümüzde belirlenmiş olan kuralların çoğaltılması gerekmektedir. Bunu size sözcüklerin yer değişimi ile ortaya çıkan anlamlarla anlatmak isterdim ama konumuz "sözük" sözcüğü. "Yüzük" sözcüğü türkçeye zarar veren bir sözcük mü? Ben şu anda bir simge gibi algılayabiliyorum bu sözcüğü. "Yüze uğramış olan" gibi bir anlam verebiliyorum. Yani bir simge gibi... Bir belirteç gibi...

İsime -ük -uk gibi bir ekleme yapınca kurallara göre bir türeme olmuyorsa ve buna bir anlam yüklenebilece bir kanıt getirilebiliyorsa neden bunu kesip atalım ki?

Aslında insanlara "sözük" denilince bunun ne olabilir diye sorsak ve akıllarının işleyişi doğrultusunda ortaya çıkan ortak bir anlamın olup olmadığına baksak örneğin? Kod sözcüğüne karşılık gibi düşünmeyin. Sözük ne olabilir diye ele alalım.

Adı konulmamış kurallar var türkçede... Matematiksi yapısı nedeniyle bunları gözlemlediğim yerler var. Sondan eklemeli olarak kabul edilen dil tamamen matematiksi bir dile dönüşebilir. Güçlü bir dilin çok daha güçlü bir duruma gelmesi söz konusu.

Bu özgüven nerden geliyor diye sorarsınız, yaşamım boyunca sezdiğim bazı şeylerin gerçekleşebildiğini görünce sezgilerime biraz daha ağırlık verdim.

Neyse, "sözük" kurallara göre türetilmiş bir sözcük olmadığı önceden tekrar tekrar söylendi. O nedenle başlı başına yeni bir sözcük olarak ele aldığınızda ne anlam verebilinir diye soruyorum. Hoş geldiniz matematiksi türkçeye

[TürkçeSözlük78]

Türkçenin matematiksi özellikleri nedeniyle günümüzde belirlenmiş olan kuralların çoğaltılması gerekmektedir. Bunu size sözcüklerin yer değişimi ile ortaya çıkan anlamlarla anlatmak isterdim ama konumuz "sözük" sözcüğü. "Yüzük" sözcüğü türkçeye zarar veren bir sözcük mü? Ben şu anda bir simge gibi algılayabiliyorum bu sözcüğü. "Yüze uğramış olan" gibi bir anlam verebiliyorum. Yani bir simge gibi... Bir belirteç gibi...

İsime -ük -uk gibi bir ekleme yapınca kurallara göre bir türeme olmuyorsa ve buna bir anlam yüklenebilece bir kanıt getirilebiliyorsa neden bunu kesip atalım ki?

Ben zaten sözcüğün yanlış türetildiğini bile bile bir anlamının var olduğunu varsaymıştım. O yüzden iletimde bana çağrıştırdığı anlamı dile getirdim. Günlük konuşma dilimde ya da yazma dilimde uydurulmuş sözcüklerden çoğunlukla kaçınan birisiyim. Böyle bir sözcüğü de kullanacağımı düşünmüyorum.

Yukarıda Oktay Bey'in de dediği gibi bunlar dilimize zararlı olan kuraldışı (istisna) sözcükler. Böyle türetilmiş sözcüklerin alayı karşıyımdır. Sizin dediğinizi yaparsak Türkçe'de bulunan bir yapım ekini yanlış kullanmış olmaz mıyız? Bu Dil Devrimi sürevlerinde (zamanlarında) "kent" sözcüğünün Türkçe sanılıp (özünde Farsçadır), bir sürü türetimde (başkent, kentleşme vb.) kullanılmasına benzemiyor mu?

Şöyle bir şey de vardır, sözcükler yad olsa bile ekler Türkçe olmalıdır. Örnek vermek gerekirse, -bence- "siyasal" demek "siyasi" demekten daha doğrudur, ya da "habersiz" demek "bihaber" demekten daha doğrudur. Eğer bir dilin içine yad bir yapım/çekim eki girerse dilin bütünselliği bozulur ve dilin kuralları paramparça olur. O ekler girdiğinde Türk ulusu Türkçe eklerin ne anlam yüklediğini unutur ve yeni türetilen (Türkçeleştirilen) sözcükleri ANLAMAZ. Peki şimdi size soruyorum, siz bir yapım ekini kullanırken yanlış türetim yaparsanız (ad soylu "söz" sözcüğüne ad soylu sözcüklere gelmeyen -Uk ekini getirmek örneğin) ve bu sözcüğü yaygınlaştırırsanız, bu yaptığınız eylem o yapım ekinin anlaşılabilirliğini azaltmaz mı? Türkçe'mizde bulunan yapım eklerinin ve Türkçe söz varlığının tüm yad sözcükleri karşılayabileceğine inanıyorum ve böyle yanlış türetimlerin gerçekten de çok zarar verdiğini düşünüyorum. Umarım anlamışsınızdır beni...

Aslında insanlara "sözük" denilince bunun ne olabilir diye sorsak ve akıllarının işleyişi doğrultusunda ortaya çıkan ortak bir anlamın olup olmadığına baksak örneğin? Kod sözcüğüne karşılık gibi düşünmeyin. Sözük ne olabilir diye ele alalım.

Zaten yanlış türetilmiş bir sözcüğün bir şey çağrıştırmaması doğru olmayacak mıdır? Böyle bir şey yapmak üstte de yazdığım gibi yapım ekinin işlevini bozmayacak mıdır? Ayrıca biz sözcükleri bir şeyi karşılamaya gereksindiğimizde türetmiyor muyuz, neden öylesine bir sözcüğü türetip "sizce bu sözcük ne demek?" diye insanlara soralım?

Adı konulmamış kurallar var türkçede... Matematiksi yapısı nedeniyle bunları gözlemlediğim yerler var. Sondan eklemeli olarak kabul edilen dil tamamen matematiksi bir dile dönüşebilir. Güçlü bir dilin çok daha güçlü bir duruma gelmesi söz konusu.

"Adı konulmamış kurallar" diyerek ne demek istediğinizi ne yazık ki tam olarak anlayamadım. Türkçe'de bulunan eklerle ilgili her şeye bir kural yok mu zaten? Öğbilimsel (matematiksel) Türkçe kuralları derken ne demek istiyorsunuz?

Bu özgüven nerden geliyor diye sorarsınız, yaşamım boyunca sezdiğim bazı şeylerin gerçekleşebildiğini görünce sezgilerime biraz daha ağırlık verdim.

Özgüven güzel bir nendir . Kişiye nençeklenince (kontrol edilince) güç veren bir olanağı verir. Uğraştığınız konuda yenilikler yaratmanızı sağlar.

[datadeveb]

Söz sözcüğü -ik eki alarak eylemleşir görünüyor. Yanlışım yoksa sözükmek olarak bu sözcüğü değerlendirebiliriz. Yalnızca oluyorsa doğru kavrama denk gelene dek anlamını boş bırakabiliriz.

Öncül anlam önerim şöyledir;
Türlü şeyleri söz durumuna, biçimine getirmek. Gözle görüleni nasıl çizerek bir görsel yapıyorsak, sözükmek eylemi söz kurma işi, düşünceleri söze dökmek gibi bir anlamda olabilir. Ya da başka bir anlam.

Sözlemek, sözleşmek gibi eylemler bu kavrama dokunmuyorlar.

Önemli olan söz > sözükmek türetimi Türkçe yapısına uygun mu?

geç > gecikmek
bir > birikmek
söz > sözükmek ?

[Oktay D.]

géç > gécik- (géç olmak) veya bir > birik- (bir olmak) veya aç > acık- (aç olmak) gibi söz > sözük- (söz olmak) olur. Bu ek, "... olmak, ... hâle gelmek" añlamı katar.

[datadeveb]

Türetim kuralında sıkıntı yoksa ufaktan irdelemelere, çalışmalara başlayabiliriz. Herkes kendi anlayışıyla sözükmek sözcüğüne bir anlam yakalamaya çalışsın. Ortak anlayış sözcüğün anlamını yakalamaya en uygun sonuç olacaktır.

Gün içerisinde göz > gözükmek sözcüğünü düşündüm. Göstermek sözcüğü de usa geldi. Sözükmek sözcüğünün anlamını yakalamak için gözükmek sözcüğünden yardım alacağım.

---

gözükmek
nsz
nsz Görünmek
"Bazen hareketleriyle pek makul, bazen âdetleriyle garip ve gülünç gözükürmüş." - A. Ş. Hisar

---

Göz gözükeni görür.
Gözüken şeyi bulmak kolaydır.

Bu yalnızca denemedir. Doğru anlamı bulmak amacıyla kurulan sözlerdir.
Söz sözükeni çözer.
Sözüken gizli kapaklıdır sözle çözülür.
Sözükmeyen tüm gizler giz olarak kalır.

Burada daha çok bir tür giz tutan kişinin yaptığı kaçamak sözler gördüm. Bir suç nedeniyle sorgulamaya alınmış kişi sözükerek bilgi gizleme yapıyor diyebiliriz gibi bi şey doğdu. Sözükmek anlamı şimdilik böyle bir şeye erdi. Olabildiğince olumlu bir bakış yükleme çabasındayım.

Irak anlamlara sapmamak adına bir anlam tutup sizinle paylaştım. Size göre sözükmek ne anlamında olabilir?