gönderen Temirbek » 28 Nis 2011, 20:18
Farsçada ve dilimizde sıkça kullanılan bu ilgi edatı ve bağlaç, özünde (esâsında) Türkçemiz için gerekli değildir. Bu yad (yabancı) unsuru da yalñızca alışkanlıktan ötürü kullanmaktayız. Farsça-Türkçe örneklerle açalım;
Farsça "Adam ki o okuyor." (Merd ki ô mi hvane) - Türkçe "Okuyan adam"
Farsça "Çocuk ki o gülüyor." (Beçe ki ô mi hande) - Türkçe "Gülen çocuk"
Dilimizde de kimileyin, bu Farsça yapıya uyup, sırf 'ki'yi kullanma adına dilimize aykırı sözlemler kurulduğu da oluyor, meselâ bir şarkı sözü şöyle;
"Fikrimiñ ince gülü, göñlümüñ şen bülbülü
O gün ki gördüm seni..."
Burada "o gün ki gördüm seni" kullanımı tam da Farsça mantık ve yapıdadır (Rûz ki ez dîde ra tû) Oysa Türkçesi "Seni gördüğüm gün"dür.
İngilizcede de Farsça 'ki'niñ işleğini yerine göre 'who/which/where' vb. yapar. Türkçede bu gibi kullanımlara gerek yoktur.
[/hr]
Türkçe, Farsça üzerinde etkisi olan dillerdendir. Türkçe pekçok zamir Farsçada da kullanılır. Bu alıntılar Azerbaycan Türkçesinden yapılmıştır. Farsça men < Azeri Türkçesi men "ben", Farsça ô < Azerice/Türkçe o (Macarca ö = Moğolca u aynı añlamda ve kökteş), Farsça anhâ "onlar" < Eski Türkçe an "o"nuñ soñuna Farsça çoğul eki /-hâ/ eklenmiş. Türkçe ve Azericede bu eski zamir onlar < Eski Türkçe anlar biçiminde yaşamaktadır.
Bu zamir Ana Türkçe döneminde muhtemelen *han "o" biçimindeydi. Ana Ural-Altayca'dan kalma olduğunu düşündüğüm Fince hän "o", bu düşünceme sağlam bir dayanak niteliğindedir.