kod, şifre, kripto, kriptoloji

[Gökbey]

"Kod" sözcüğü için "Şifre" karşılığı önerilmekte ama her zaman karşılamamaktadır.

Örnek verelim :
- Aradığın kodlar bunlar mı? [ Aradığın şifreler bunlar mı? ]
- BS kodlamalarını bitirdin mi?  [ BS şifrelemelerini bitirdin mi? ]
- Yazılarınızda gülümseme ve kod kullanabilirsiniz. [ Yazılarınızda gülümseme ve şifre kullanabilirsiniz. ]

İlk örnekte uyumluluk var ama 2. ve 3. örneklerde başka anlamları çağrıştırdığı için yeterince uyum göstermemektedir.
Bunun için tutarlı önermelerinizi bekliyorum.




_________________________
Dipçe
BS : BilgiSayar

[bensay]

İyi günler,

Evet, öyle gözüküyor. TDK çevrimiçi sözlükte iki karşılık yazılmış "şifre, harf" olmak üzere. Ayrıca kod adı, sektör kodu gibi bileşik sözlere yer verilip açıklanmış.

İlkin; belirtmek gerekir ki, şifre sözcüğü de özdil sözcük değil. Ben şifre için "gize" karşılığını kullanma eğilimindeyimdir. Bu türetime ilişkin bilgi ve sormacaya dilimiz com yazışmalığından ulaşılabilir.

Sektör kodu şöyle açıklanmış:

Bazı iş kollarında çalışmaların ve bürokratik işlemlerin çabuklaştırılması için verilen numara

Burada kod gerçekte bir neyse neyi gizeleyen değil; tümüyle tersi, onu açık eden (ilgili numara aracılığıyla bilmemizi, tanımamızı sağlayan) bir işlevde gözükmektedir.

Bizim bir de "belgi" sözcüğümüz var; şiar, nişan, alamet gibi anlamlara gelen. Eşdeyişle, bir belirtiden bir neyse neyi tanımamızı sağlayan (onu açık eden = deşifre eden) im demek olan. Sektör kodundan sektörü tanıdığımıza göre yerine sektör belgisi demek olanaklı gibidir. Sektör sözcüğü de özdilden bir sözcük olmayıp, özdilimizde iki karşılığı vardır. Yerine göre "kesim" yerine göre "iş kolu".

Bu durumda, sektör kodu "iş kolu belgisi" olarak Türkçelenebilir.

Sizin verdiğiniz 2. ve 3. örneklerde de bu "belgi" karşılığı kullanılabilir durmaktadır. Ayrıca, 2. örnek için "komutlama" sözü de kullanılabilir gibi.

Öte yandan; kodifikasyon sözü "düzenleme", kod farkı ise "yükselti/yükseklik ayrımı" anlamına gelmektedir.

Esenlikler.

[Gökbey]

Bu konuda kesin karara varmak için birkaç öneri daha alalım. Sonra bunları oylamaya sunalım.
Oy çoğunluğuna göre seçimimizi yaparız. Çünkü çevrilmeyi bekleyen yazılar var ve "kod" yazan yerlerde ikileme düşüyoruz.

[bensay]

Bir olasılık, "im, imlem" olmadı "belgilem" sözleri uyar mı bilmem? Uygulayımsal (teknik) açıdan bilişim bana epey uzak bir konu olduğundan kavramı gereğince kavrayamıyor da olabilirim, esenlikler.

[Murat Caner]

Açar.

[Gökbey]

Şifre için ise Açkan sözcüğünü türetmiştim, tümünü sizlerle paylaşıyorum bilmem bu karşılıklar uygun mu (?)

Açkan önerisi fenâ sayılmaz.

[ZaferÖztürk]

Uğrola gönüldaşlar, Prof. Dr.  Övgün Ahmet Ercan, şifre sözcüğü için  '' Gizli Simge'' demiş.
http://www.ahmetercan.net/
Değerlendirmeye alırsanız sevinirim.

Türetmek kadar, dilde birlik sağlama ve usumuza yatanları kullanıp yaygınlaştırmak, dilimiz adına çok yararlı olacaktır, düşücesindeyim.

Emeğinize, usunuza, gönlünüze sağlık.

Zafer Öztürk

[SanalBaba]

Uğrola,
Onlarca öneri buldum, eledim, sundum...
Bu da yenisi

yiv (I)
1. Kıyı. (* Yalvaç, Bağıllı, Anamos * Eğridir -Isp.; * Çal -Dz.; -Sn.; * Nizip -Gaz.; * Gürün -Sv.; * Bor -Nğ.; * Ilgın -Kn.)
yiv (II) Saçtaki aralık. (Hacıilyas * Koyulhisar -Sv.)
yiv (III) Kumaşta bükülen yerlerde oluşan çizgi. (-Sn.; * Gemerek -Sv.; * Kozan -Ada.)
yiv (IV) İki tarla arasındaki boş alan. (Akçakaya -Ky.)
yiv (V) Sıra. (* Antakya -Hat.)
yiv (VI)
1. Yara izi. (Bekilli * Çal -Dz.; Eymir * Bozdoğan -Ay.; Tokat, Bozan -Es.; * Ereğli -Zn.; Bahçeli * Bor -Nğ.; * Ermenek -Kn.; * Hayrabolu -Tk.)
2. İz. (* Mut ve köyleri -İç.)
3. Girinti, yarık. (Çayağzı * Şavşat -Ar.; * Ermenek -Kn.; * Kozan -Ada.; * Mut ve köyleri -İç.)
yiv (VII) Set, çıkıntı. (Tokat, Bozan -Es.)
yiv (VIII) Çamaşır söküğü. (Nefsiköseli * Görele -Gr.)
yiv (IX) Özsu: Bu dal yivsizmiş, düdük çıkaramadım. (* İskilip -Çr.)
yiv (X) Küçük dikenlik. (* Çarşamba -Sm.)
yiv (XI) Koku: Köpek gibi yiv çeksem, köyde mal koymazdım. (Seslendi * Kula -Mn.)
yiv (XII) Ek. (Kurna -Brd.)
yivdim (I) [ # yivdin]
yivdim (II) Cılk, kokmuş. (-Çkl.; -Ky.)
yivdin [yivdim (I)] Yabanıl bir ot. (* Çarşamba, -Sm.; * Ulubey, * Ünye -Or.; Piraziz -Gr.)
[yivdim (I) ] > (-Sm.)
yivek Dağdaki çukur. (* Merzifon -Ama.)
yivemek İpi gevşek bükmek. (Aziziye * Ereğli -Kn.)
yiven [yiveng] Koyak, dağ aralarındaki çukur. (Güllühüyük * Çiçekdağı -Krş.; Cimşit * Bala, Karakoca * Haymana -Ank.; Çukur -Ky.)
[yiveng ] > (Genezin * Avanos -Nş.)
yiveng [ # yiven]
yivermek Şişmanlamak. (* Kula -Uş.)
yivetlemek Bir işin yapılması için sıkıştırmak, dürtüklemek. (* Silifke köyleri -İç.)
yivgi [ # yeygi (I) -1]
yivilemek Kıvırarak dikmek. (* Gölcük -Kc.)
yivimek Büyümek. (* Gediz -Kü.)
yivi taşı Harman yerini düzeltmede kullanılan taş silindir. (* Beykoz -İst.)
yivitmek Seyrekleştirmek. (* Senirkent, * Uluborlu -Isp.)
yivlecek Kalem açacağı. (* Bulancak -Gr.)
yivleme Çatı tahtalarının aralıklarını geçici kapatmada kullanılan tahtalar. (* Küre -Ks.)
yivlemek (I) Dikerek eklemek. (Bağıllı, Anamos * Eğridir -Isp.; Kelekçi * Acıpayam, * Çal -Dz.; * Bozdoğan -Ay.; Maymul * Tavşanlı -Kü.; Tokat -Es.; * Bor -Nğ.; * Lüleburgaz -Krk.)
yivlemek (II) Araştırmak, koklayarak izlemek (köpek için). (Afşar köyleri * Pınarbaşı -Ky.; * Kozan, Rumkuş -Ada.; Civanyaylağı * Mersin, * Mut ve köyleri -İç.)
yivlemek (III) [yivletmek, yivlimek]
1. Bileyerek keskinleştirmek, inceltmek, sivriltmek. (Karamanlı * Tefenni -Brd.; Kelekçi * Acıpayam -Dz.; * Bozdoğan -Ay.; Aliköy * Çaycuma -Zn.; * Bor -Nğ.; * Milas -Mğ.; * Lüleburgaz -Krk.)
[yivletmek ] > (Oğuz * Acıpayam, Bereketli * Tavas -Dz.; Genezin * Avanos -Nş.; Bahçeli * Bor -Nğ.)
[yivlimek ] > (* Bozdoğan -Ay.)
2. Düz bir nesnede oyarak yarık, çukur açmak. (-Çr.)
yivlemek (IV) Hayvan, tüyünü dökmek. (* Bodrum -Mğ.)
yivlen [ # yivlim -1]
yivletmek [ # yivlemek (III) -1]
yivli (I) Ağzına sonradan çelik parça eklenip kaynak yapılarak keskinleştirilmiş (keser, kazma vb.). (* Bor -Nğ.)
yivli (II) Yara izi bulunan yer: Yivli burun. (* Bor -Nğ.)
yivlim [yivlen]
1. Dağlar arasındaki çukur yer, vadi. (Genezin * Avanos -Nş.; * Mut ve köyleri -İç.)
[yivlen ] > (* Gemerek -Sv.)
2. Büklüm. (* Nizip -Gaz.)
yivlimek [ # yivlemek (III) -1]
yivrik Koşuya katılan at. (* Düzce -Bo.)
yivrük Canı tez, işine hızlı, kıvrak. (Ayvalı * Taşköprü -Ks.)
yivşim Bir cismin çeşitli katmanlarının birleşme yeri. (Buluklu * Mersin, * Mut ve köyleri -İç.)
yivşin
1. Şist tabakalarından her biri. (Persenti, Susanoğlu * Silifke, Erdemli * Mersin -İç.)
2. Bataklığın kurumasından ve çatlamasından oluşan parçaların her biri. (Persenti, Susanoğlu * Silifke, Erdemli, * Mersin -İç.)
yivtin [ # yeğni -1]


yiv/yive/yivi/yivlim/yivmik(yivimik)...................kod
yivci,yivleyici..................koder, kodlayıcı
yivici, yiviş, yiver, yiven....kodec
yivüstü, yivaltı, yivarası,
biryiv, ortakyiv, tümyiv.....unicode
yivleme..........................kodlama
yivleyici..........................kodlayıcı
ayrıca türetişe uygun olarak,

yiviş, yivişleme, yivişim, yivmikleme, ara yivmik, üst yivmik, alt yivmik, yivmikçi, yitik yivmik (kayıp kod)
öğrenci yivmiği....öğrenci kodu (kim kime kodu) 
okul yivmiği........okul kodu (okul nereye kodu) 
kimlik yivmiği.......kimlik kodu (kimlik neye kodu) 

Kısaca özetlersek "YİV" türevleri
yivim, yivi, yivgi, yivge, yivit (yiğit gibi oldu), yivek, yiveç, yivil, yivsel
gibi sözler üstünde türetme yapılabilir

Usunuzda bulunsun
Uğrola

[Gökbey]

Konuya , verilen öneriler doğrultusunda sormaca eklendi , oylama yapabilirsiniz.

Yiv , karşılığı fenâ sayılmaz. Sevdim bunu...

[Boraan]

                             

          Kod = Düzgü, gizyazı, izge = Kod

[bensay]

Kuşkusuz karşı çıkmak değil, biliştirmek bağlamında, düzgü = norm, gizyazı = kripto, izge = spektrum/tayf karşılığı olarak kılavuz ve/veya sözlüklerde yer alırlar, esenlikler.

[Boraan]

                         

          Kod : Düzgü, gizyazı, izge  (genel)

      Ayrıca; 
 
          Norm : Düzgü (Biyokimya)
                    Düzge (Bilgisayar)

          Spektrum :  İzge (Uygulayım)
                          Görünge (Biyokimya)
                          Görüntü (genel)

[Boraan]

            Kullanıma sokabileceklerimiz....

örn- Bilgisayar düzgülerini bitirdin mi? (kod) ?

  Düzgü çözme (kullanımda)  - Decoding
 
-----------------------------------
  Gizyazı (şifre)  - password (ing)

----------------------------------

Süel (askeri) ... cripto, cipher (ing) - Gizyazı (şifre)

  Gizyazı çözme - Deciphering (ing)

-----------------------------------

    Watchword (ing) - Gizsöz (parola)

------------------------------------

  Key word (Anahtar Kelime) - Açarsöz

---------------------------------------
ayrıca  ''gize'' ve  onun yerine önerim  ''gizi'' yi  de kullanabiliriz... gizilemek (kodlamak)

    Code word (ing) - Gizi sözcüğü (süel)

      Şifre kodu (Teknik) - Gizyazı gizesi

----------------------------------------
  Yeğlemim düzgü , izge gibi sözcüklerin normda ,spektrumda kalmasıdır.

Buna göre; kod, kodlama
 
  Aradığınız giziler bunlar mı?
  BS gizilemelerini bitirdin mi?
  Yazılarınızda gülümseme ve gizi kullanabilirsiniz.


 

[SanalBaba]

İşte size "kod" ilişkili saçmalıklar dizisi

code : kanun (günlük dil)
code : kılavuz (günlük dil)
code : kod (günlük dil)
code : kodlamak (günlük dil)
code : kural (günlük dil)
code : numaralamak (günlük dil)
code : prensipler (günlük dil)
code : şifre (günlük dil)
code : şifrelemek (günlük dil)
code : tüzük (günlük dil)
code : yasa (günlük dil)
code : yasa kitabı (günlük dil)
code : yönetmelik (günlük dil)
code : kanun (Avrupa Birliği)
code : yasa (Avrupa Birliği)
code : kod (Avrupa Birliği)
code : yasa (hukuk)
code : kanun (hukuk)
code : kodlamak (otomotiv)
code : kod (pazarlama)
code : kodlamak (pazarlama)
code : düzgü (reklam & medya)
code word : şifre (günlük dil)
code of conduct : davranış kuralları (Avrupa Birliği)
code of good practice : iyi uygulama kodu (Avrupa Birliği)
code of good practices : iyi uygulama kodu (Avrupa Birliği)
code of private educational institutions : özel öğretim kurumları kanunu (eğitim)
code of standards for private educational institutions : özel öğretim kurumlarına ait standartlar yönergesi (eğitim)
code for quashing : takip hukuku (hukuk)
code of conduct : davranış kuralları (hukuk)
code of obligations : borçlar hukuku (hukuk)
code of obligations : Borçlar Kanunu (hukuk)
code of practice : uygulama kodu (hukuk)
Code on Criminal Procedures : Ceza Mukameleri Usül Kanunu (hukuk)
code of obligations : borçlar hukuku (iş dünyası)
code definition : kod tanımı (otomotiv)
code definition : kod tarifi (otomotiv)
code definition : şifre tanımlama (otomotiv)
code key : kod anahtarı (otomotiv)
code key : kodlama anahtarı (otomotiv)

İngilizce içler acısı durumda. Neredeyse "ekmek gibi su gibi" anlamlara da gelecek şu "kod".
yasa, tüzük, dizi, dizit, düzgü, numaralama, kural, yönetmelik, şifre ne ararsan var. Yazık olmuş  Dingilizce'ye.
Dibe vurmuş gebermiş de, bizdeki kuyrukçu "uyruksuzlar aymazca dil belleyip imreniyorlar yine de.

Uğrola

[Boraan]

öyle değil mi Sanal baba? Beni de bozuyor...