gerçi - gerçek

[Tansık]

Bu iki sözcüğü hep kökteş taplamışımdır. Gerçek sözcüğünü ''gerçi - (e)k'' biçiminde çözümlemişimdir.
İnanır mısınız ''gerçi''nin Farsçalığını henüz öğrendim ve hayret ettim. Bu kelimeye ilişkin söylenecek son söz bu mudur? Ya değilse, ''gerçek'' ile ilişkisi tartışılabilir mi?

[Kuşhan]

"Gerçeği" sözcüğünden geldiğini düşünüyordum ben de.

[Gökbey]

Birkaç gün önce Oktay ile yazışırken, Özbeklerde de garchi sözcüğünüñ varlığından söz édip, ne güzel démiştim.  İlginç déğil mi? diye sürdürmüştüm. Bizdeki gérçeği > gérçi evrilmesiniñ onlarda da var olması... Birlikte şaşırdık. Soñra Oktay, bizden almışlardır belki diye söylendise de, ardısıra kendi kendini yañlışladı; gérçek sözcüğü onlarda kerchak biçiminde...

Böylece şaşkınlık içinde kaldık. Özbekler, kerchi diye kullansalardı, sırtımızı ona dayardık, uzun uzun yayılırdık. Ancak şimdi, ayaklarımızı bağdaş kurup uzun uzun düşüneceğiz; gerçi yérine başka ne diyebiliriz?

Örñek bétin:
Hozir bu tillar (garchi ularning bari turkiy tillar qonuniyati doirasida rivojlanayotgan bo‘lishiga qaramay) o‘z yo‘lini belgilab, har birining o‘ziga xos yozma adabiy til an’anasi shakllangan.

[Bengitaşlarındili]

Örñek bétin:
Hozir bu tillar (garchi ularning bari turkiy tillar qonuniyati doirasida rivojlanayotgan bo‘lishiga qaramay) o‘z yo‘lini belgilab, har birining o‘ziga xos yozma adabiy til an’anasi shakllangan.

Aşağı yukarı çevirisi:
Şimdi bu diller ( gerçi hepsinin Türk Dillerinin kuralları çerçevesinde gelişmekte olduğuna bakmaksızın) kendi yolunu belirlemiş olup, her birinin kendine has yazılı edebi dil geleneği biçimlenmiştir.

[ingichka]

Gerçi sözcüğünün Farsça olduğu konusunda bir tartışma yoktur. Anlam ve ses bakımından benzerlik var. Anlam alanına geniş bir şekilde bakalım:

gerçizarf Farsça gerçi Her ne kadar ... ise de, vakıa:+vakıaisim (va:kıa) Arapça v¥®i¤aOlgu.+olgu isim1 .    Birtakım olayların dayandığı sebep veya bu sebeplerin yol açtığı sonuç, vakıa.
2 .    Varlığı deneyle kanıtlanmış şey.+kanıtisim1 .    Bir şeyin doğruluğu, gerçekliği konusunda kanaat verici belge, delil, iz, argüman:gerçek -ği isim1 .    Yalan olmayan, doğru olan şey, hakikat:5 .  sıfat  Bir durum, bir nesne veya bir nitelik olarak var olan, varlığı inkâr edilemeyen, olgu durumunda olan, özbeöz, hakiki, reel: TDK GTS

[ulduzéver]

Güney Azerbaycanda gerçi yerine düzdür [ki] kullanılır. Daha özleşmiş biçimi düzdür kim... olabilir. Bir de gerçinin kökeni şöyledir: ger "eğer" + çé "ne" soru sözcüğü, burada bağlaç görevinde.

düzdürkim...

gerçi

gérçekkim...

gerçi

[bensay]

"doğrusu, gerçeği" sözcükleri "gerçi" sözcüğünü karşılıyorlar bence Türkiye Türkçesinde

[ulduzéver]

Türkçede gerçi ile yapılan tümceleri karşılayan en öz biçim, ... ise de edâtıyla yapılan tümcelerdir nitekim gerçi de özünde eğer, ise esemesiyle yapılmış bir edâttır.

gerçi işi bitiremedi ama çok yararlı étkisi oldu
düzdürkim işi bitiremedi ama çok yararlı étkisi oldu
işi bitiremedi ise de çok yararlı étkisi oldu

Ters biçimde:

Çok yararlı étkisi oldu gerçi işi bitiremedi
Çok yararlı étkisi oldu düzdürkim işi bitiremedi
Çok yararlı étkisi oldu işi bitiremedi ise de