ıçgın- "kaçırmak, kaybedilmek"

[ulduzéver]

Orta Türkçe ıç- "kaybolmak, saklanmak, gizlenmek"eyleminden -gIn- ekiyle türetilmiş. yut- › yutgun- "yutkunmak" gibi. Anadolu ağızlarında ıç- eylemini bulamadım ancak ıçkınmak "1. şaşırtmak 2. kurtulmak" anlamında.
Kutadgu Bilig bize bu eylemin geçişli olarak [da] kullanıldığından haber verir nitekim "kaçırmak, şaşırtmak" anlamlarında geçişlilik görünürdür.

KB 2350. beyit:
Süsin kéd küdezse til ıçgınmasa,
süsi az üküşin yagı bilmese
=
Askerlerini iyice gözetmeli ve dil ıçkınmamalı
Askerlerinin az veyâ çok olduğunu düşman bilmemeli

Dil ıçkınmak deyimi "dilinden bir söz kaçırmak" anlamındadır.

ıçkın- eylemi nesnesizce de kullanılabilir çünkü aslında dönüşlü çatıdadır

Içkındı: şaşırdı, azdı, kayboldu

[Kızıltürk]

Rahmetli Necmettin Hacıeminoğlu, bu kelimeyi ıç-ı-g-ın- diye çözümler:

''...ıçgın- fiili şöyle kurulmuştur : ıç-, bundan -g ile ıçıg ismi, sonra ıçıgı- fiili, ondan da ıçıgı-n- fiili yapılmıştır.'' _{[Hacıeminoğlu, Türk Dilinde Fiiller, 1991, s.31]}

[Oktay D.]

Ekiñ başka sözcüklerde görüldüğü söz koñusu olmuş.

yutkun- sözcüğü k ile geçer ve yutuk, yutun- biçimleri türedikten soñra aynı ekleriñ birleşmesiyle oluşmuştur, 18.yy öñcesinde görülmez.

aşgın- "aşınmak", boşgun- "öğrenmek, talimat almak" ve kertgün- "iman etmek, inanmak" ile bağlantılı olabilir. ödkün- "öykünmek" ve ödkünç sözcüğü k ile geçiyor, o yüzden ilgili değil. tezgin- özünde tegzin- biçiminden geliyor, tegir- sözcüğünüñ z'leşmesi söz koñusu.

Bu eylemleriñ hiçbiriniñ tam kökenlemesi bilinmiyor. kertü "hakikat" sözcüğünden kertgün- nasıl oluşmuş belli değil (kertü+gün- olamaz). Dahası, boşgun- ve ödkün- sözcükleriniñ kökü bile kayıtlarda henüz bélirlenememiş durumda.

Marcel Erdal, bu sözcükleriñ tümünü -(X)n- maddesinde tartışıyor, -gXn- diye bir ekle kurgulamıyor.

Ercilasun'uñ kökenlemesi sorunlu. Söz éttiği türden (-g +ı- -n-) başka bir örnek yok.