kéd (pek, çok, iyi)

[ulduzéver]

Bu sözcük Eski ve Orta Türkçede kéd, Eski ve bugünkü Anadoluda ise kéy biçiminde.

Soğdca kökenli olduğu da savlanmakta ancak Soğdca bir sözcük nasıl Eski Türkçede "kéd" iken Oğuzcada "kéy" olmuş? Yani d › y dönüşümü, Eski ve Orta Türkçeye değişli peltek "d" harfine özel değil mi? Yoksa yad kökenli sözcüklerde de bu dönüşüm olur mu?

[cingelek]

Azerbaycan Türkçesinde umumî Türkçedeki ḳar kelimesi ġar şekline geçerken aynı zamanda Arapça ḳalem kelimesi ġäläm olabiliyorsa Soğdca menşeli bir kelimede böyle bir ses değişmesi beklenmeyecek bir hadise değildir.

[ulduzéver]

Azerbaycan Türkçesindeki q harfi umûmî Türkçeden ayrık değil, nitekim Irak'ta Azerbaycan Türkçesi konuşanlar da q harfini k harfine mâil teleffuz ediyorlar, Azerbaycanda küçük bir farkı var, o fark da konuşanların lehcesindendir.

D › Y dönüşümüyle karşılaştırılabilecek bir olay değil.

[bilimdan]

Rusça yarmarka (<AImanca Jahrmarkt) Kırgızca carmañke olabiliyorsa veya Rusça spasibo Sahaca bahııba olabiliyorsa demek ki alınma sözler de ses değişmesine uğrayabiliyor.

[cingelek]

Azerbaycan Türkçesindeki q harfi umûmî Türkçeden ayrık değil, nitekim Irak'ta Azerbaycan Türkçesi konuşanlar da q harfini k harfine mâil teleffuz ediyorlar, Azerbaycanda küçük bir farkı var, o fark da konuşanların lehcesindendir.

D › Y dönüşümüyle karşılaştırılabilecek bir olay değil.

Neden karşılaştırılamasın? İkisinde de belirli bir sisteme göre değişiklik olması söz konusu.

Bir de Farsça âdine (Cuma) kelimesi Dede Korkut'ta ayna günü şeklinde geçiyor. Eğer Farsçada bu biçim yoksa alınma sözlerdeki ses değişimine bir başka örnek bu olabilir.

[ulduzéver]

Azerbaycan Türkçesindeki q harfinde ben bir değişiklik göremiyorum, aslında q'dir. q harfini k yazıp k okuyan tek bir Türk ülkesi, Türkiye'dir.

Q › K dönüşümü lehceden oluşan bir olaydır oysa D › Y dönüşümü özel bir D harfinin dönüşmesidir. Orta Türkçede peltektir, Z harfine mâil.

Ayna sözcüğü Farsça Âdîne'den değil Âyîne'dendir. Âdîne › adına › adna › ayna olduğu görüş çok uzak bir olasılıktır bence.

[bilimdan]

Azerbaycan Türkçesindeki q harfinde ben bir değişiklik göremiyorum, aslında q'dir. q harfini k yazıp k okuyan tek bir Türk ülkesi, Türkiye'dir.

Q › K dönüşümü lehceden oluşan bir olaydır oysa D › Y dönüşümü özel bir D harfinin dönüşmesidir. Orta Türkçede peltektir, Z harfine mâil.

Ayna sözcüğü Farsça Âdîne'den değil Âyîne'dendir. Âdîne › adına › adna › ayna olduğu görüş çok uzak bir olasılıktır bence.

Siz harf ile ses kavramlarını birbirine karıştırıyorsunuz. Biz ḳar diyoruz Azerbaycanlılar ġar diyor. Yani /ġ/ sesi q harfi ile yazılıyor ve Azerbaycan"daki telaffuzda duyulan ses kesinlikle /ḳ/ değildir. Bahsi geçen ayna kelimesi ise güzgü manasındaki ayna değil Cuma manasındaki ayna (Türkmen Türkçesinde anna).

[ulduzéver]

Ben ses ve harf konusundan söz etmedim, q harfinin k ve ġ teleffuz olunmasının d › y dönüşümüyle karşılaştırılamayacağını söyledim.

Türkçede cuma anlamına gelen ayna sözcüğünün Farsça âdîneden d › y dönüşümüyle evrildiği görüş, güzgü anlamındaki ayna sözcüğünün cuma için kullanıldığı görüşten daha uzak görünüyor bana. Türkmence "anna" da bu konuya bir şey katamaz, adine › adna › anna olabilir ancak adine › adna › ayna olması mantıksız gibi geliyor bana.

[bilimdan]

Ben ses ve harf konusundan söz etmedim, q harfinin k ve ġ teleffuz olunmasının d › y dönüşümüyle karşılaştırılamayacağını söyledim.

Türkçede cuma anlamına gelen ayna sözcüğünün Farsça âdîneden d › y dönüşümüyle evrildiği görüş, güzgü anlamındaki ayna sözcüğünün cuma için kullanıldığı görüşten daha uzak görünüyor bana. Türkmence "anna" da bu konuya bir şey katamaz, adine › adna › anna olabilir ancak adine › adna › ayna olması mantıksız gibi geliyor bana.

Telaffuzdan bahsederken Z harfine mail demişsiniz. Dilde esas olan birim harf değil sestir. Alfabeler değiştiği zaman harflerin adı ve şekli değişebilir; bazen sesler yerine heceleri gösteren, bazense kavramları gösteren işaretler kullanılabilir.

Diğer taraftan Farsçada Cuma anlamında âdine kelimesi varken güzgü anlamındaki aynanın Cuma gününe ad olduğunu nasıl iddia edebilirsiniz? Bunun bir mantığı var mı?

[ulduzéver]

Ayna temizlik simgesi olarak insanların temizlik yaptığı cuma günü için kullanılmış olabilir. En azından ihtimâli baskındır adna › ayna dönüşümüne göre.

Ben hiç ses ve harf terimleri konusuna değinmedim ki, D › Y dönüşümü yad sözcüklerde çok uzak bir ihtimâldir dedim. Adna sözcüğünü bunu reddetmek için güzel örnek olarak verildi ama o da kuşkuludur.