kalı (nasıl, eğer)

[ulduzéver]

ET ka (ne) soru sözcüğünden geldiği açıktır ancak lı eki nedir orada bilemedim niyekim iyelik bildiren lı eki ET ve KT döneminde lıg biçiminde idi

Doğrudan "eğer" anlamında kullanılabilir ancak Türkiye Türkçesine kalı mı yoksa › halı mı diye uuarlanmalı?

KB 213
Kalı mundağ erse bilip sözle söz,
sözüŋ bolsu közsüz karağuka köz
=
Eğer böyle ise bilerek söyle söz[ü]
Sözün gözsüz ve karağıya (köre) göz olsun

KBde nasıl anlamında kullanılmış ancak daha çok eğer anlamında kullanılmıştır

[Oktay D.]

Gerçekte "nasıl" añlamındadır, eğer añlamı kendi başına yok aslında ama "nasıl ki" gibi bir kullanımla "eğer" gibi düşünülebilir.

+lı ekiniñ durumu bélirsiz benim açımdan. Bu koñuda eskiden bir başlık veya tartışma vardı.

[ulduzéver]

ise varken eğer sözcüğüne karşılık aramak istemiyordum zaten ama kalı sözcüğünü olursa uyarlayalım diye başlığı açtım. Cümle başında eğer sözcüğü gerektiğinde ben öylekim diyorum. Bu da işte kalı sözcüğüne benzer bir mantıkladır.

[Oktay D.]

-mAlı kip eki de bu açıdan aynı durumda. Çünkü Eski Türkçede de bu ek -mAlı ile bitiyor, örneğin -mAlıg déğil. Bir de Eski Türkçe -gAlı ve -glı ekleri var: bargalı (varmak için), körgeli (görmek için), bétigli (yazıcı, yazan), ögli (düşünen). Eñ azından ikincisi ada geliyor: -g eki masdar ekidir. Öte yandan ikincisi -gA- étkinlik çatısınıñ yinelgen -l- çatısınıñ -ı ulacı olabilir, bir olasılık.

Eski Türkçede pek seyrek kullanılan addan ad yapan bir +li eki var, "birliktelik" añlamı taşıyor, "ile" gibi. Özellikle ikilemelerde bulunuyor. Örneğin edgüli ayıglı (iyisiyle kötüsüyle, iyi kötü olarak) gibi. Belli ki ada geliyor.

Yukarıdaki iki veya üç Eski Türkçe ek de ada geldiğine göre ve kalı sözcüğünde kesinlikle ka soru adılı söz koñusu olduğu için
ka (né?) > kalı (né ile? ne olarak?) > (nasıl?)
biçiminde ve añlamında évrilmiş olabilir.

[ulduzéver]

Eski Türkçede pek seyrek kullanılan addan ad yapan bir +li eki var, "birliktelik" añlamı taşıyor, "ile" gibi. Özellikle ikilemelerde bulunuyor. Örneğin edgüli ayıglı (iyisiyle kötüsüyle, iyi kötü olarak) gibi. Belli ki ada geliyor.

O eki biz de kimileyin kullanırız.
Hesenli Yusuflu gétdik dağa.

Bir de ayıg sözcüğü nedir nasıl uyarlanır?

[Oktay D.]

Oğuzcadaki +li +li ikilemesi büyük olasılıkla +lXg +lXg ikilemesinden geliyor olsa gérek çünkü Eski Türkçede o da var: beglig bodunlug (beyli boylu).

[ulduzéver]

hasanlı yusuflu gittik dağa tümcesinde édgüli ayıglı ikilemesindeki gibi göründü baña.

[Kızıltürk]

Sonu -se, -sa ile biten cümlelerde ''eğer'' anlamında kullanılır:

kalı mundağ erse bilip sözle ''Eğer böyle ise sözü bilerek söyle''[KB]