Orkun Sayıları

[Kalgan]

Sıfır: Henüz yok.
Bir: "Pırr"dan geldiği rivayeti üzerine bir yere konmuş bir kelebek şekli.
İki: Eklemekten geldiğinden, eklemi çağrıştıran bir şekil.
Üç: Uç'tan geldiği için en uç parmak olan orta parmak şekli.
Dört: Dürtmekten geldiği için, birşeyi dürten bir el ya da işaret parmağını kullanarak tabanca işareti yapmış bir el.
Beş: "Baş"dan geldiği için baş ve omuzları simgeleyen bir Cin Ali portresi.
Altı: Henüz yok.
Yedi: Henüz yok.
Sekiz: Henüz yok.
Dokuz: Dolmaktan geldiği için, su dolan bir bardak gibi...

[Oktay D.]

Çok güzel bir düşünce, özellikle türetme biçimini destekliyorum. Aslında yedi, yettiden gelir. Buna göre yapılması daha uygun.

2. sınıftayken Bilim Tarihinde ödev olarak sunum yapmıştık. Benim konum, Hindistan'da matematik idi. Biliyorsuñuz, bugün kullandığımız rakamları biz Araplardan aldık, Araplar da Hint rakamlarından esinlenerek bu rakamları türetmişlerdi. Bugün Araplar Hint rakamlarını, batılılar ılan biz ise Arap rakamlarını kullanıyoruz (batı öz rakamlarını, yani roma rakamlarını terk etmiştir). Hintlileriñ ya da Araplarıñ rakamlarını aşağıdaki betimde yer alan mantıkla türetim yaptığı düşünülür.

[Kalgan]

Beni aydınlattığın için sağol...

Desteklediğin için de sağol...

Siz bana rakamların isimleri nerden geliyor onları yazarsanız, yardımcı olur.

Herkes 3-5 rakam yapsın, en güzelleri seçer geliştiririz.

Acunda bir ilk daha.

[Oktay D.]

bir: nerden geldiği kesin değil. Tüm Altay dillerinde (değişik sesletim de olsa) bulunur. Bunuñ kökü muhtemelen Ana Altayca "olmak, oluşmak, belirmek" añlamındaki bi- eylemi olsa gerek.

iki: Eski Türkçede eki, kökü ek (eklemek). 1'e eklemek.

üç: kesin bir kökü yok. Bazıları uçtan geldiğini düşünür. Bir eliñ 3. parmağı eñ uçtaki parmaktır.

dört: Eski türkçe tört, kesin bir kökeni bilinmiyor. Bazıları bir eliñ 4. parmağı olan işaret parmağınıñ "dürtmek" eylemini gerçekleştirdiği gerekçesiyle bu sözcüğüñ "dürt-" ten geldiği görüşünde.

beş: Bazıları bir eliñ 5. parmağı olan baş parmaktan geldiği görüyünde.

yedi: Kökeni yettidir. yet- (yeterli olmak).

dokuz: kökeni "tokuz"dur, kökü to- (doymak, dolmak).

on: Türkçe değildir. Türkçesi mış. Ancak nerden geldiğini ve añlamını bilmiyorum.

Bildiklerim şimdilik bunlar. ZAten çoğu da kamu kökenlemesi (halk etimolojisi). Bunu daha iyi araştırıp öğrendiklerimi burada paylaşırım.

Şimdilik Uğrola...

[bensay]

Tümen (eski yazılışını bilmiyorum, belki tumin) "onbin" demekse, bir de tu/tü gibi bir sözcükle karşı karşıyayız "on" için.

Burada kullanılmış olan tu/tü  Sartça, İngilizce, Fransızca gibi bir çok dilde iki anlamına gelen sözcükle benzerlik taşımaktadır. Başkalarının iki sayısı için kullandığı sözün bizde on yerine kullanılmış olması 10 sayısıyla birlikte iki basamaklı sayılara geçilmesinden kaynaklanabilir.

Ayrıca; usuma gelmişken paylaşayım, bu iki anlamındaki tu/tü sözünün bizde bir de eylemlik kökü var gibidir: günümüz ses yapısıyla "düğmek"

[Kalgan]

Bu da dokuz, dolmak deyince usuma bardağa dolan su geldi. Daha iyi önerilerinizi bekliyoruz. Beyin fırtınasına hoşgeldiniz.

[Temirbek]

Oktay on Türkçe'dir. Bütün Türk dillerinde de aynıdır. Altay lehçelerinde on ile bitişmiş sayı adlarını vereyim;

on 10
cigirmi 20
üjen 30 < üç + on
törtön 40 < tört + on
bejen 50 < beş + on
aldan 60 < aldı + on
çeden 70 < çedi + on
sezen 80 < segiz + on
tozan 90 < tokuz + on
çüs 100
miñ 1000

Hakasça'da aytümen "milyon", tugtümen "tuğtümen"ise "milyar" añlamında kullanılır.

[Oktay D.]

KArıştırmadım da, "on"uñ başka bir asya dilinden geldiğini añımsıyorum. Okuduğum makaleyi arıyorum şimdilik bulamadım. Tersine yetmiş altmış gibi sözcüklerdeki Türkçe. Çok eski bir dönemde on demeye başlanıyor zaten. Okudğum makaleyi bulmaya çalışacağım.

Bu arada "dokuz" öyle yazılmaz. Aslı şudur: [damga]ta ok o z[/damga]

[Kalgan]

KArıştırmadım da, "on"uñ başka bir asya dilinden geldiğini añımsıyorum. Okuduğum makaleyi arıyorum şimdilik bulamadım. Tersine yetmiş altmış gibi sözcüklerdeki Türkçe. Çok eski bir dönemde on demeye başlanıyor zaten. Okudğum makaleyi bulmaya çalışacağım.

Bu arada "dokuz" öyle yazılmaz. Aslı şudur: [damga]ta ok o z[/damga]

tokuz gibi yani, doğrudur..

[Kalgan]

Pırr > Bir (Bir pırdan gelir dedi Ali ağabey)

Bu da "Bir" 

[Kalgan]

Güncellenmiştir. İlk iletiye bakınız...

[Oktay D.]

Güzel bir çalışma. Umarım rivayetler doğrudur 

Bu arada, ilk iletiyi düzenlemek yerine, yeñi ileti yazarak sürdürüñ. Böylece bilgiler yığılarak ilerlemiş olur, başlığı okuyan biri ara evreleri de görür ve soñ durum öncekilerden ayrılmış olur. Tartıştay düzeni için bu iyidir.

[Temirbek]

Eski Sanskrit sayıtları (numara, rakam) ;



Aynı kökten gelen Hint Sayıtları;



Arapların kendilerine uyarladıkları biçimleri;



أرقام هندية ; Arkam Hindiyya ; Hint Rakamları demişler adına da.

Sanskrtiçe'de Sunya "hiç, yok" demek, Arapça'da da Sifr "boş" demektir. Ben de buradan esinlenerek "sıfır" için; Yokça "Yok gibi" sözcüğünü türetmiş ve önermiştim.

[Temirbek]

Moğol sayıtları;

[Temirbek]

Bir ara Gökbey ile yaptığımız bir söyleşi sırasında konu sayıtlara gelmişti, ben de "kendi türettiğim sayıtlar var" demiştim, ricâsı üzerine aktarıyorum. Tabii bu türetim oldukça "kendimce", mantığını ulayı (ve) kurallarıñı açayım;

1) Her zaman, yeni eklemeler "yukarı / üst tarafa" yapılır,

2) Sadece yatay ulayı dikey çizgiler añlam ifade eder; "dikey" çizgiler [1] birim değerindedir, "yatay" çizgiler ise [2] birim değerindedir. Bu mantıkla, yatay ve dikey olmayan, iki adet "çapraz" çizgi bileşimi = "0" sıfır, birimsiz / değersiz'dir.