trafik

[TürkçeSözlük78]

Yürümek kökünden "yürüm" yapabilir miyiz ki acaba? Gezim (turizm), işleyim (sanayi) vb. sözcüklerle de uyumlu olmuş olur. Buradan devinerek araç trafiğine -ikinci bir anlam yüklemesi ile- "sürüm" ve yaya trafiğine de "yürüm" diyebiliriz.

[TürkçeSözlük78]

Bu arada gelgit sözcüğü sizin örneklerinizle daha usa yatkın olmaya başladı. Sürüşüm ile birlikte yeğlenebilir belki.

[Oktay D.]

Kullanılan bir sözcüğümüz var. Değerlendirilebilir.

gelgit

trafik

Örnek
Sürekli gelgit yapmaktan yoruldum.
Araç gelgiti arasında kaldım.

Gelgit sözcüğü "med-cezir" için kullanılıyor, siz bence gitgel démek istiyorsuñuz.

Eñ erken kullanımı "ticaret, ticari ağ" añlamında olan trafik sözcüğünüñ kökenine bakınca iki görüş bulunuyor.

İlki İtalyanca traffico < trafficare (ticaret için taşımak) < *transfriccare < trans+ (ara, geçişli) < friccare (sürtmek). İkinci görüş ise Arapça tæfrîq (dağıtım, ticaret ağı) sözcüğünüñ göçüşme yaşayarak Latin dillerine geçmesi. Çok büyük olasılıkla Arapça kökenleme doğru çünkü 16.yy'da Araplar Akdeñiz ticaretini çekip çeviriyordu ve o dönem İspanyollara ve İtalyanlara birçok ticari terim ödünç vérdiler.

Bugünkü añlamı ise hem ticaret ağını hem araç gidiş ve gelişlerini veya ağını veya araçlarıñ/nesneleriñ sağa sola karşılıklı dağılmalarını kapsayan bir durumda. Dahası, mecazî kullanımlarında da bu türden sezgiler öñe çıkıyor. Bu yüzden

dağışım

trafik

Örnek:
- "İstanbul'uñ dağışımı çok kötü"
- "Dağışım tıkandı, ilerleyemiyoruz"
- "Sabah dağışımına takıldık, 1 saate anca geliriz"
- "Toplantıdan soñraki ileti dağışımını takip édemedim, 1 saatte 30-40 ileti yazılmış"
- "Dağışım kurallarına uyalım, uymayanları uyaralım"

[bensay]

TDK'daki "gidiş geliş" karşılığı özellikle" telefon trafiği" benzeri durumlar için elverişsiz geliyor bana "telefon gidiş gelişi", bana telefon gidip gelme deviniminde bulunuyormuşçasına bir çağrışım yapıyor. ancak, gelinti gidinti dendiğinde ise bu sanım ortadan kalkıyor, "telefon gelinti gidintisi, sahne gelinti gidintisi..." değilse, bana öyle geliyor olmalı

[datadeveb]

TDK'daki "gidiş geliş" karşılığı özellikle" telefon trafiği" benzeri durumlar için elverişsiz geliyor bana "telefon gidiş gelişi", bana telefon gidip gelme deviniminde bulunuyormuşçasına bir çağrışım yapıyor. ancak, gelinti gidinti dendiğinde ise bu sanım ortadan kalkıyor, "telefon gelinti gidintisi, sahne gelinti gidintisi..." değilse, bana öyle geliyor olmalı

Bu nedenle yoğuşum anlamına yönelip duruyorum. Gaz durumunda olan suyu düşünelim. Her biri arasında bağ gevşektir. Özgürlük alanları geniştir. Yoğuşumu gaz durumundayken sıvı durumuna geçti diyelim. Yani yoğunlaşma/yoğuşma olayı gerçekleşti. Yoğuşum artık daha gür. Devinişleri, deviniş alanları daraldı. Daha az özgürler. Yine yoğunlaşma/yoğuşma olayı olup katı durumuna geçti. Artık yoğuşma olayı su için son kez olmuş oldu. Bu durumlarda yoğuşum oldu.

Araçlar için düşünün. Araç sayısı az iken yoğuşumu akışkan durumdadır görülür. Araç sayısı çoğaldıkça yoğuşma olur ve yoğuşum durumu yarı akışkana geçer. Araç sayısı akışkan durumu bitirecek aşamada olduğunda yoğuşumu durgun durumdadır.

İnternet içinde aynı şeyi düşünebilirsiniz. Diğer şeyler için de... Döndüm dolaştım yine geldiğim yoğuşum sözcüğüne.

[tomdaş]

Özbek Türkçesinde de qatnov şeklinde mevcut.

Trafik eş anlamlısı "katnav" bulunuyor.

[TürkçeSözlük78]

Katnav sözcüğünün kökü ne ki? "Katmak"tan mı geliyor? Yol katetmek deriz, buradan mı geliyor?

[tomdaş]

Katnav sözcüğünün kökü ne ki? "Katmak"tan mı geliyor? Yol katetmek deriz, buradan mı geliyor?

Kat etmekteki kat Arapçadır.
QATNA- ' maʼlum bir joyga, mashgʻulotga muntazam borib—kelib tur—'. Bu feʼl qadimgi turkiy tilda ' qavat', ' taxlam' maʼnosini anglatuvchi qat I soʻzidan (Devon, I, 311) -la qoʻ-shimchasining -na shakli bilan yasalgan (Qirgʻiz tilida bu soʻz qatta— shakliga ega: КРС, 359); keyinchalik oʻzbek tilida a unlilari ä unlilariga almashgan: qat I + na ( < la) = qatna— > qätnä—. Bu feʼl qadimgi turkiy tilda 'qaytar—' maʼnosini anglatgan boʻlib (ДС, 436), hozir-gi maʼnosi maʼno kengayishi natijasida yuzaga kelgan.

QATNOV Transport vositalarining muntazam borib-kelib turishi, yurishi; umuman, transport va yoʻlovchilar harakati, koʻcha harakati. ◆ Avtomobillar qatnovi. Qatnov yoʻli. Shaharda qatnov toʻxtadi, doʻkonlar yopildi.

Türkmen Türkçesinde de gatnaw "Baryş-geliş, aragatnaşyk." manasında mevcutmuş.